Technologie en kwaliteit van de arbeid in 40 jaar Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken | Amsterdam University Press Journals Online
2004
  1. Home
  2. A-Z Publications
  3. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken
  4. Volume 40, Issue 3
  5. Article
Volume 40, Issue 3
  • ISSN: 0169-2216
  • E-ISSN: 2468-9424

Abstract

Samenvatting

Begin jaren 80 was er in Nederland veel aandacht voor de gevolgen die nieuwe technologieën (Industrie 3.0) hebben voor de kwaliteit van de arbeid. Het deed de afgelopen veertig jaar in 67 artikelen verslag van vele onderzoeken en de theorieën die bij de analyse daarvan werden gebruikt. Verwachtingen over ‘het einde van de arbeidsdeling’ kwamen niet uit. Behalve functieverrijking bleef ook functieverarming voorkomen. Vrouwen kwamen er slechter van af dan mannen. Technologie bleek niet de bepalende factor; er was ‘’. Pogingen van werknemersvertegenwoordigers en hun adviseurs om technologische innovatieprocessen te beïnvloeden, leidden zelden tot duidelijke resultaten. In Industrie 4.0 is er opnieuw aandacht voor de gevolgen van technologie voor de kwaliteit van de arbeid. Vooral om de potentiële negatieve kanten van algoritmisch management, platformwerk en op AI gebaseerde taalprogramma’s te bestrijden. Genoeg thema’s voor de volgende veertig jaar.

© Frank Pot
Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.5117/TVA2024.3.004.POT
2024-09-01
2024-09-26
Loading full text...

Full text loading...

References

  1. Acemoglu, D., Autor, D., & Johnson, S. (2023). Can we have pro-worker AI? Choosing a path of machines in service of minds. Massachusetts Institute of Technology and CEPR. Geraadpleegd op 8juli2024 van https://cepr.org/publications/policy-insight-123-can-we-have-pro-worker-ai-choosing-path-machines-service-minds
     [Google Scholar]
  2. Albertijn, A., Hancké, B., & Wijgaerts, D. (1988). Het Belgische technologie-akkoord CAO39. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 4(3), 41-54.
     [Google Scholar]
  3. Alders, B., & Christis, J. (1988). Arbeid en recrutering in de machinebouw. Of: ‘Hoe efficiënt wordt de CNC-technologie in de praktijk toegepast?’Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 4(4), 72-87.
     [Google Scholar]
  4. Algemeen Christelijk Vakverbond. (2022). Artificiële intelligentie op de werkvloer. Gids voor militanten.
     [Google Scholar]
  5. Andries, F., & Smulders, P. G. W. (2003). Werken met de computer: wie wordt er beter van? Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 19(3), 230-240.
     [Google Scholar]
  6. Algemene Werkgeversverenging Nederland, MKB-Nederland & Verbond van Nederlandse Ondernemingen – Nederlands Christelijk Werkgeversverbond. (2024). De toekomst wacht niet. Arbeidsvoorwaardennota 2024.
     [Google Scholar]
  7. Asscher, L. (2014). Robotisering: Kansen voor morgen. Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
     [Google Scholar]
  8. Batenburg, R., Benders, J., & Steijn, B. (2002). ICT en arbeid: nieuwe techniek, andere arbeidsvraagstukken?Tjjdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 18(3), 212-225.
     [Google Scholar]
  9. Batenburg, R., & Steijn, B. (2005). Inleiding ICT en Arbeid: recent verleden en nabije toekomst van een onderzoeksthema. Tjjdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 21(4), 262-268. https://doi.org/10.5117/2005.021.004.001
     [Google Scholar]
  10. Benders, J., Dhondt, S., & Van Hootegem, G. (2015). Gereedschap is belangrijk, maar wat doe je ermee? Technologie, functie-ontwerp en het niveau van toekomstige banen. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 31(2), 142-146. https://doi.org/10.5117/2015.031.002.142
     [Google Scholar]
  11. Beukema, L. (1986). ATV en technologische ontwikkelingen als componenten van de arbeidsorganisatie. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 2(1), 72-82.
     [Google Scholar]
  12. Bloemen, E., & Ruys, M. (1983). Intensivering van de arbeid en Taylor-receptie in Nederland, 1890-1920. Te Elfder Ure 33 Annex, 39-70.
     [Google Scholar]
  13. Bloom, N., & Van Reenen, J. (2010). Why do management practices differ across firms and countries?Journal of Economic Perspectives, 24(1), 203-224. https://doi.org/10.1257/jep.24.1.203
     [Google Scholar]
  14. Bloom, N., Brynjolfsson, E., Foster, L., Jarmin, R., Patniak, M., Saporta-Eksten, I., & Van Reenen, J. (2019), What drives differences in management practices?American Economic Review, 109(5), 1648-1683. https://doi.org/10.1257/aer.20170491
     [Google Scholar]
  15. Boersma, M., Van der Torre, W., Janssen, J., & Sanders, J. (2018). Technische beroepen in transitie. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 34(3), 372-389. https://doi.org/10.5117/2018.034.003.008
     [Google Scholar]
  16. Borghans, L. (2015). Drie manieren voor beleid om op de opkomst van robots te reagerenTijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 31(2), 137-141. https://doi.org/10.5117/2015.031.002.137
     [Google Scholar]
  17. Borghans, L., & Ter Weel, B. (2002). ICT, organisatorische verandering en de toename van opleidingseisen. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 18(3), 226-241.
     [Google Scholar]
  18. Bouwman, Th. (1989). Ontwerpbeïnvloeding door werknemers. De Coveco-case. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 5(4), 36-47.
     [Google Scholar]
  19. Braaksma, R., Poutsma, E., & Trommel, D. (1988). Vingervlugheid versus machinegevoel: Nieuwe technologie en de arbeidspositie van vrouwen in de zoetwarenindustrie. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 4(3), 35-40.
     [Google Scholar]
  20. Breque, M., De Nul, L., & Petridis, A. (2021). Industry 5.0: towards a sustainable, human-centric and resilient European industry. Publications Office of the European Union. https://data.europa.eu/doi/10.2777/308407
     [Google Scholar]
  21. Christis, J. (1989). Arbeidsprocesdiscussie en sociotechniek. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 5(2), 43-59.
     [Google Scholar]
  22. Christis, J., Van Klaveren, M., & Pot, F. D. (1985). Technologie-overeenkomsten vergeleken: Onderhandelingen over technologie en arbeidsorganisatie in Engeland, West-Duitsland, Zweden en Nederland. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 1(4), 63-75.
     [Google Scholar]
  23. Cini, L. (2023). Resisting algorithmic control: understanding the rise and variety of platform worker mobilisations. New Technology, Work and Employment, 38(1) 125-144. https://doi.org/10.1111/ntwe.12257
     [Google Scholar]
  24. Cirillo, V., Rinaldini, M., Staccioli, L., & Virgillito, M. E. (2023). Trade unions’ responses to Industry 4.0 amid corporatism and resistance. PSL Quarterly Review, 76(305), 91-120.
     [Google Scholar]
  25. CNV Vakmensen (2019). Kwaliteit van arbeid in de transport & logistiek.
     [Google Scholar]
  26. Corpeleijn, A. (2019). Personeelsinkrimping bij Philips 1970-2002. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 35(1), 98-108. https://doi.org/10.5117/2019.035.001.009
     [Google Scholar]
  27. Cramer, A., Beekman, E., Van Hooff, M., Geurts, S., & Beckers, D. (2023). Het nieuwe normaal? Een visie op toekomstbestendig hybride werken ten gunste van de werk-privébalans en productiviteit. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 39(2), 219-240. https://doi.org/10.5117/TVA2023.2.006.CRAM
     [Google Scholar]
  28. Das, D., Zoomer, T., Van Dam, L., Kool, L., Preenen, P., & Van der Torre, W. (2024). Eigen ritme of algoritme? – Een verkenning van algoritmisch management voorbij de platformeconomie. TNO / Rathenau Instituut.
     [Google Scholar]
  29. De Ru, E., Steensma, L., & Tijdens, K. (1986). Women, work and computerization-opportunities. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 2(4), 59-63.
     [Google Scholar]
  30. De Sitter, L. U. (1981) Op weg naar nieuwe fabrieken en kantoren. Kluwer.
     [Google Scholar]
  31. De Sitter, L. (1990). Het Sociotechnisch Perspectief. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 6(3), 4-19.
     [Google Scholar]
  32. De Sitter, L.U. (1998). Synergetisch produceren: Human Resources Mobilisation in de produktie: een inleiding in de structuurbouw (2e herz. dr.). Van Gorcum.
     [Google Scholar]
  33. Dhondt, S., & Dessers, E. (Red.). (2022). Robot zoekt collega: Waarom we meer artificiële intelligentie nodig hebben op het werk. Kritak.
     [Google Scholar]
  34. Dhondt, S., Eekhout, I., Kraan, K., Goudswaard, A., & Zoomer, Th. (2023). Helpen automatiseringskansen om de toekomst van banen te voorspellen?Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 39(1), 91-106. https://doi.org/10.5117/TVA2023.1.008.DHON
     [Google Scholar]
  35. Doorewaard, H., & Huijgen, F. (1985). Van vakspecialist tot all-rounder: Verandering in functie- en opleidingsstructuur in het verzekeringswezen. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 1(2), 53-66.
     [Google Scholar]
  36. Dijkstra, S., Kerkhoff, W., & Simonse, A. (1986). Technology assessment: De ontwikkeling van nieuwe technologie op basis van sociale waarderingsgrondslagen. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 2(1), 45-55.
     [Google Scholar]
  37. Eeckelaert, L., & De Craecker, F. (2021). Samen op smaak gebracht: Over het organiseren van arbeid in voedingsfabrieken van de toekomst. Alimento.
     [Google Scholar]
  38. Eurofound & Cedefop (2020). European Company Survey 2019: Workplace practices unlocking employee potential. Publications Office of the European Union.
     [Google Scholar]
  39. European Social Partners (2020). Framework agreement on digitalisation. http://doi:10.2806/763770
     [Google Scholar]
  40. EUWIN Members & Honorary Advisors (2022). Workplace Innovation: Europe’s Competitive Edge. A manifesto for enhanced performance and working lives. European Journal of Workplace Innovation7(1), 132-141. https://doi.org/10.46364/ejwi.v7i1.935
     [Google Scholar]
  41. Evans, W. (2020, 29September). How Amazon hid its safety crisis. Reveal. Geraadpleegd op 8juli2024 van https://revealnews.org/article/how-amazon-hid-its-safety-crisis/
     [Google Scholar]
  42. Eysackers, E. (1990). Computer integrated manufacturing (CIM). Een nieuwe vorm van automatisering, met een andere impact op de werknemer?Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 6(3), 20-32.
     [Google Scholar]
  43. Fleming, W.J. (2024). Employee well-being outcomes from individual-level mental health interventions: Cross-sectional evidence from the United Kingdom. Industrial Relations, 55(2), 162-182. https://doi.org/10.1111/irj.12418
     [Google Scholar]
  44. Federatie Nederlandse Vakbeweging. (2020). Goed werk, eerlijk inkomen: zeker nu. [Aangescherpte arbeidsvoorwaardenagenda 2020].
     [Google Scholar]
  45. Federatie Nederlandse Vakbeweging. (2023). Een geniaal plan: Veilig en gezond weken in Nederland. Het kan [FNV-notitie].
     [Google Scholar]
  46. Freese, C., Dekker, R., Kool, L., Dekker, F., & Van Est, R. (2018). Robotisering en automatisering op de werkvloer: Bedrijfskeuzes bij technologische innovaties. Rathenau Instituut.
     [Google Scholar]
  47. Frey, C. B., & Osborne, M. A. (2013). The future of employment: How susceptible are jobs to computerization? [Paper Oxford Martin Programme on the Impacts of Future Technology]. future_of_employment_18.dvi (ox.ac.uk).
     [Google Scholar]
  48. Fruytier, B., & Ten Have, K. (1989). De arbeidsprocesbenadering voorbij: Analyse van het ‘arbeidsprocesdebat’ in Nederland. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 5(3), 21-33.
     [Google Scholar]
  49. Gerards, R., & Peters, P. (2023). Telewerken tijdens en sinds de COVID-19-pandemie: Recht zo die gaat?Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 39(2), 133-141. https://doi.org/10.5117/TVA2023.2.001.GERA
     [Google Scholar]
  50. GroenLinks/PvdA (2023). Samen voor een hoopvolle toekomst. Verkiezingsprogramma Tweedekamerverkiezingen 2023.
     [Google Scholar]
  51. GroenLinks/PvdA (2024). Sterker met elkaar. Voor een hoopvolle toekomst in een groen en sociaal Europa. Verkiezingsprogramma Europese Parlementsverkiezingen 2024.
     [Google Scholar]
  52. Hacker, W. (1986). Complete vs. incomplete working tasks: A concept and its verification. In G.Debus, & H.-W.Schroiff (Reds.), The psychology of work organization (pp. 23-36). North Holland Publishers.
     [Google Scholar]
  53. Hacker, W. (2003) Action regulation theory: a practical tool for the design of modern work processes?European Journal of Work and Organizational Psychology, 12(2), 105–130. https://doi.org/10.1080/13594320344000075
     [Google Scholar]
  54. Hoffer Gittell, J. (2016). Transforming Relationships for High Performance: The Power of Relational Coordination. Stanford Business Books.
     [Google Scholar]
  55. Houtman, I., & Van den Bossche, S. (2010). Trends in de kwaliteit van de arbeid in Nederland en Europa. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 26(4), 432-450. https://doi.org/10.5117/2010.026.004.008
     [Google Scholar]
  56. Huijgen, F. (2002). ICT en arbeid: Herhaling van zetten. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 18(3), 242-243.
     [Google Scholar]
  57. Hulsegge, G., Van der Torrre, W., Verbiest, S., & Oeij, P. (2022). De impact van technologie op de taken, skills en kwaliteit van de arbeid: Hoe verandert het werk van een elektro- en onderhoudsmonteur?Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 38(2), 169-191. https://doi.org/10.5117/TVA2022.2.004.HULS
     [Google Scholar]
  58. Huo, M-L., & Boxall, P. (2018). Are all aspects of lean production bad for workers? An analysis of how problem-solving demands affect employee well-being. Human Resource Management Journal, 28(4), 569-584. https://doi.org/10.1111/1748-8583.12204
     [Google Scholar]
  59. Ittermann, P., & Virgillito, A. (2019). Einfacharbeit und Digitalisierung im Spiegel der Statistik. In H.Hirsch-Kreinsen, P.Ittermann, & J.Falkenberg (Reds.), Szenarien digitalisierter Einfacharbeit: Konzeptionelle Überlegungen und empirische Befunde aus Produktion und Logistik (pp. 69-86). Nomos. https://doi.org/10.5771/9783845298092-69
     [Google Scholar]
  60. Karasek, R.A. (1979). Job demands, job decision latitude, and mental strain: implications for job redesign. Administrative Science Quarterly24(2), 285-307.
     [Google Scholar]
  61. Karasek, R., & Theorell, T. (1990). Healthy work: stress, productivity, and the reconstruction of working life. Basic Books.
     [Google Scholar]
  62. Kayzel, R. (1986). Automatisering en vakmanschap. Tjjdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 2(1), 60-71.
     [Google Scholar]
  63. Kern, H., & Schumann, M. (1984). Das Ende der Arbeitsteilung? Rationalisierung in der industriellen Produktion. Bestandsaufnahme, Trendbestimmung (2e dr.). Beck.
     [Google Scholar]
  64. Kiburg, C. (2005). Werken in ICT. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 21(4), 342. https://doi.org/10.5117/2005.021.004.008
     [Google Scholar]
  65. Kochan, T. A., Armstrong, B., Shah, J., Castilla, E. J., Likis, B., & Mangelsdorf, M. E. (2024). Bringing Worker Voice into Generative AI. An MITExploration of Generative AI, From Novel Chemicals to Opera. https://doi.org/10.21428/e4baedd9.0d255ab6
     [Google Scholar]
  66. Kraan, K. O. (2005). Complex en divers ICT-gebruik binnen vier organisatietypen: Verschillen in kwaliteit van de arbeid?Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 21(4), 269-283. https://doi.org/10.5117/2005.021.004.002
     [Google Scholar]
  67. Kuipers, H., Van Amelsvoort, P., & Kramer, E. H. (2018). Het nieuwe organiseren: alternatieven voor de bureaucratie (3e herz. dr.). Acco.
     [Google Scholar]
  68. Lamers, L., Dorenbosch, L., & Fermin, B. (Reds.). (2023). Inclusief platformwerk: Nieuwe kansen op waardevol werk via online arbeidsplatforms. Nederlandse Stichting voor Psychotechniek.
     [Google Scholar]
  69. Laurier, J., & Pot, F. (1983). Sociaal-demokratiese arbeidersbeweging en wetenschappelijke bedrijfsvoering 1920-1940. Te Elfder Ure 33 Annex, 71-154.
     [Google Scholar]
  70. Manuel, K. (2020). Sociale innovatie in de industrie: Randvoorwaarden voor sociale innovatie ter bevordering van innovatief gedrag. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 36(3), 277-292. https://doi.org/10.5117/2020.036.003.005
     [Google Scholar]
  71. Manshanden, N. (2019). Ondernemingsraad en robotisering: De bijdrage van de ondernemingsraad bij technologische- en sociale vernieuwingen. Vakmedianet.
     [Google Scholar]
  72. Marx, K. (1867). Het kapitaal: Een kritische beschouwing over de economie. De Haan (1974).
     [Google Scholar]
  73. Miltenburg, J. (1990). FNV-project beeldschermwerk: Voorbeeld van ‘op belangenbehartiging gerichte dienstverlening’. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 6(2), 39-45.
     [Google Scholar]
  74. Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. (7juli2022a). Voortgang adviestraject hoofdlijnennota Arbovisie 2040. Brief aan SER, referentie 2022-0000142188.
     [Google Scholar]
  75. Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. (23september2022b). Kamerbrief beleidslijnen leven lang ontwikkelen, referentie 2022-0000194169.
     [Google Scholar]
  76. Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. (3februari2023a). Kamerbrief Aanvullende maatregelen aanpak arbeidsmarktkrapte, referentie 2023-0000050091.
     [Google Scholar]
  77. Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. (2023b). Kennisagenda SZW 2023-2026.
     [Google Scholar]
  78. Mok, A. L. (2015). Arbeid, bedrijf en maatschappij (7e dr.). Noordhoff.
     [Google Scholar]
  79. Moore, P. V., & Starren, A. (2019). OSH and the future of work: benefits and risks of AI tools in workplaces [Discussion Paper]. European Agency for Safety and Health at Work. OSH_future_of_work_artificial_intelligence.pdf (europa.eu)
     [Google Scholar]
  80. Nicklich, M., & Pfeiffer, S. (2023). Digitalisation and self-perpetuation: dynamics, drivers and temporalities of the transformation of working worlds. Work Organisation, Labour & Globalisation, 17(1), 7-11. https://doi.org/10.13169/workorgalaboglob.17.1.0007
     [Google Scholar]
  81. Oeij, P. R. A., Rus, D., & Pot, F. D. (Reds.) (2017). Workplace Innovation: Theory, Research and Practice. Springer.
     [Google Scholar]
  82. Onderwijsraad (2022, september). Inzet van intelligente technologie. Een verkenning [Rapport].
     [Google Scholar]
  83. Parker, S. K. & Grote, G. (2022a). Automation, Algorithms, and Beyond: Why Work Design Matters More Than Ever in a Digital World. Applied Psychology, 71(4), 1171-1204. https://doi.org/10.1111/apps.12241
     [Google Scholar]
  84. Parker, S. K., & Grote, G. (2022b). More than ‘more than ever’: Revisiting a work design and sociotechnical perspective on digital technologies. Applied Psychology, 71(4), 1215-1223. https://doi.org/10.1111/apps.12425
     [Google Scholar]
  85. Parker, S. K., & Knight, C. (2024). The SMART model of work design: A higher order structure to help see the wood from the trees. Human Resource Management, 63(2), 265-291. https://doi.org/10.1002/hrm.22200
     [Google Scholar]
  86. Peeters, M. (1992). Nieuwe produktieconcepten in de confectie-industrie: De wankele schreden van een traditionele bedrijfstak op weg naar integrale vernieuwing. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 8(2), 130-143.
     [Google Scholar]
  87. Peters, P., Kraan, K., & Van Echtelt, P. (2013). Floreren onder condities van Het Nieuwe Werken: minder burnout, meer toewijding?Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken29(3), 304-321. https://doi.org/10.5117/2013.029.003.304
     [Google Scholar]
  88. Piasna, A. (2024). Job quality and digitalisation (Working Paper 2024.01). European Trade Union Institute.
     [Google Scholar]
  89. Pot, F. (1985). Het einde van de arbeidsdeling? Kern en Schumann over technologie en rationalisatie in de jaren tachtig en negentig. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 1(2), 79-91.
     [Google Scholar]
  90. Pot, F. (2012). Sociale innovatie: historie en toekomstperspectief. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 28(1), 6-21. https://doi.org/10.5117/2012.028.001.006
     [Google Scholar]
  91. Pot, F. (2016). Omgaan met robotisering. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 32(2), 177-180. https://doi.org/10.5117/2018.034.002.006
     [Google Scholar]
  92. Pot, F. (2018). Kortcyclische arbeid: maar sommigen zijn meer ongelijk dan anderen. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 34(2), 187-199.
     [Google Scholar]
  93. Pot, F. (2019). Zeggenschap over arbeid en technologie. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 35(3), 236-254. https://doi.org/10.5117/2019.035.003.002
     [Google Scholar]
  94. Pot, F. (2020). Eenzijdige discussies over skills. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 36(1), 37-40. https://doi.org/10.5117/2020.036.001.003
     [Google Scholar]
  95. Pot, F. (2021). Goed werk bevordert politieke participatie. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 37(2), 196-204. https://doi.org/10.5117/TVA2021.2.005.POT
     [Google Scholar]
  96. Pot, F. (2024). AI for good work. In A.Ponce Del Castillo (Red.), Artificial intelligence, labour and society (pp. 183-196). European Trade Union Institute.
     [Google Scholar]
  97. Pot, F. D., & Brouwers, A. A. F. (1986). Automatisering van een suikerfabriek: Ontwerpproces en operatortaken bij automatisering van een suikerfabriek. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 2(3), 33-44.
     [Google Scholar]
  98. Pot, F., Padmos, P., & Brouwers, A. (1986). Achter de schermen: Samenhangen tussen funktie-inhoud, ergonomische kondities, gezondheid en welbevinden bij beeldschermwerk op kantoren. Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
     [Google Scholar]
  99. Poutsma, E., & Zwaard, A. (1987). Automatisering en arbeidsinhoud: Effecten van CNC-apparatuur in kleine, industriële bedrijven. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 3(1), 16-26.
     [Google Scholar]
  100. Projectgroep WEBA (Pot, F., Christis, J., Fruytier, B., Kommers, H., Middendorp, J., Peeters, M., & Vaas, S.). (1989). Functieverbetering en organisatie van de arbeid. Welzijn bij de arbeid (WEBA) gelet op de stand van de arbeids- en bedrijfskunde. Directoraat-Generaal van de Arbeid.
     [Google Scholar]
  101. Raad van Overleg in de Metalektro (2022). Strategische agenda Metalektro 2022-2027. Een gezamenlijke inzet bij Arbeidsverhoudingen – Arbeidsmarkt – Industriebeleid.
     [Google Scholar]
  102. Regering (1980, 16september). Maatschappelijke gevolgen van de micro-elektronica. Regeringsstandpunt t.a.v. de aanbevelingen van de Adviesgroep maatschappelijke gevolgen van de micro-elektronica, bijlage 1.
     [Google Scholar]
  103. Schippers, J. (2014). De robots zijn welkom, mits… Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 30(4), 350-352. https://doi.org/10.5117/2014.030.004.350
     [Google Scholar]
  104. Schouteten, R, (2015). Robotisering: Het kan, maar moet het ook?Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 31(2), 124-127. https://doi.org/10.5117/2015.031.002.124
     [Google Scholar]
  105. Schouteten, R. (2023). AI en de toekomst van werk. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 39(1), 1-3. https://doi.org/10.5117/TVA2023.1.001.SCHO
     [Google Scholar]
  106. Schouteten, R., Benders, J., & De Ruijsscher, C. (2012). Onderzoeksnotitie: Handhelds en arbeidsdeling in Nederlandse horecabedrijven. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 29(1), 34-48. https://doi.org/10.5117/2012.028.001.034
     [Google Scholar]
  107. Schouteten, R., Benders, J., & Van den Bosch, E. (2013). Gelukkig in het elektronisch panopticon?Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 29(2), 174-187. https://doi.org/10.5117/2013.029.002.174
     [Google Scholar]
  108. Sels, L. (1997). Nieuwe productieconcepten of tijdloos vakmanschap? Organisatiepraktijken in de machinebouw. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 13(2), 144-160.
     [Google Scholar]
  109. Smit, E., Tros, F., & Van Houten-Pilkes, S. (2019). Vernieuwing van medezeggenschap en organisatieontwikkeling. In F.Tros, E.Smit, S.van Houten-Pilkes, & R.van het Kaar, Experimenteren in medezeggenschap: Evaluatie van vernieuwingsprojecten in medezeggenschap (pp. 17-52). Universiteit van Amsterdam.
     [Google Scholar]
  110. Smith, A. (2007). An inquiry into the nature and cause of the wealth of nations (oorspr. verschenen in 1776). MetaLibri.
     [Google Scholar]
  111. Smulders, P. G. W. (2000). Computergebruik op het werk in de Europese Unie: Determinanten en effecten. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 16(3), 259-277.
     [Google Scholar]
  112. Smulders, P. (2016). Discussie over robotisering en arbeidsmarkt behoeft onderzoeksdata. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 32(1), 3-5. https://doi.org/10.5117/2016.032.001.001
     [Google Scholar]
  113. Sociaal en Cultureel Planbureau. (2023). Reflectie SCPop Aanpakarbeidsmarktkrapte: Krappe arbeidsmarkt vraagt om meer mensgerichte oplossingen.
     [Google Scholar]
  114. Sociaal-Economische Raad. (1968). Appendix over Automatisering bij het Advies over het arbeidsmarktbeleid.
     [Google Scholar]
  115. Sociaal-Economische Raad. (2016, oktober). Verkenning werkagenda digitalisering; Mens en technologie: samen aan het werk [Verkenning].
     [Google Scholar]
  116. Sociaal-Economische Raad. (2021, mei). Aan de slag voor de zorg. Een actieagenda voor de zorgarbeidsmarkt (Advies 21/04).
     [Google Scholar]
  117. Sociaal-Economische Raad. (2022, mei). Arbeidsmarktproblematiek maatschappelijke sectoren. (Commissie Arbeidsmarktproblematiek maatschappelijke sectoren, Advies 22/05).
     [Google Scholar]
  118. Sociaal-Economische Raad. (2023, maart). Naar verdere succesvolle toepassing van sociale innovatie. (Advies 23/03, pdf).
     [Google Scholar]
  119. Solvay (2020). Global Framework Agreement on Digital Transformation. Global Framework Agreement on Digital Transformation, Solvay (kennisbanksocialeinnovatie.nl).
     [Google Scholar]
  120. Steijn, B., & De Witte, M. (1996). Chaotische patronen in de regradatie van arbeid: Een toetsing van de interne-differentiatie-hypothese. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 12(2), 108-123.
     [Google Scholar]
  121. Steijn, B., & Tijdens, K. (2005). ICT op de werkplek: het openen van de ‘black box’. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 21(4), 284-296. https://doi.org/10.5117/2005.021.004.003
     [Google Scholar]
  122. Suri, R. (2016). QRM. It’s about time (6e dr.). LeanTeam (NL versie).
     [Google Scholar]
  123. Taylor, F. W. (1903). Over arbeidsprestatie en loonregeling. Het Taylor beheerssysteem. Van Mantgem & De Does. (Oorspr. verschenen als: Taylor, F. W. (1903). Shop management: a paper read before the American society of mechanical engineers, 24, 1337-1480)
     [Google Scholar]
  124. Taylor, F. W. (1911). The Principles of scientific management. Harper & Brothers (e-book, 2004: http://www.gutenberg.org/cache/epub/6435/pg6435-images.html).
     [Google Scholar]
  125. Thiel, C. E., Bonner, J., Bush, J. T., Welsh, D. T., & Garud, N. (2023). Stripped of Agency: The Paradoxical Effect of Employee Monitoring on Deviance. Journal of Management, 49(2), 709-740. https://doi.org/10.1177/01492063211053224
     [Google Scholar]
  126. Vaas, F. (2006). CSI, voor open sociale innovatie. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 22(3), 234-235. https://doi.org/10.5117/2006.022.003.003
     [Google Scholar]
  127. Vaas, S. (1989). Een nieuwe aanpak van automatiseringsprojecten: Effectiviteit en kwaliteit van de arbeid. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 5(1), 17-26.
     [Google Scholar]
  128. Van Asch, A., & Van Gelder, W. (1987). Beïnvloeding van automatisering: Ervaringen met een werknemersaanpak in de dienstensector. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 3(1), 4-15.
     [Google Scholar]
  129. Van den Besselaar, P., & Leydesdorff, L. (1987). Grenzen aan invloed: Werknemers en besluitvorming over technologie. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 3(3), 35-49.
     [Google Scholar]
  130. Van den Hoek, R., Nijland, K., Collou, L., Tijink, T., & Corporaal, S. (2022). Medewerkers centraal bij het benutten van Smart Industry techniek: Handvatten voor human-centered techniekimplementatie in het mkb. TechYourFuture, Centre of Expertise TechniekOnderwijs.
     [Google Scholar]
  131. Van der Kleij, R., Blok, M., Aarts, O., Vos, P., & Weyers, L. (2013). Het nieuwe werken en kennisdelen: de rol van organisatie-identificatie en autonomie. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 29(1), 63-82. https://doi.org/10.5117/2013.029.001.063
     [Google Scholar]
  132. Van der Waerden, T. (1911). Geschooldheid en techniek: Onderzoek naar den invloed van arbeidssplitsing en machinerie op de mate van vereischte oefening en bekwaamheid der arbeiders. Van Rossen. http://resolver.tudelft.nl/uuid:91da8e3d-bbef-44d5-915c-f08af3181ca4
     [Google Scholar]
  133. Van Est, R. (2015). Wij zijn de robots: Contouren van de maatschappelijke agenda voor het robotiseringsdebat. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 31(2), 128-136. https://doi.org/10.5117/2015.031.002.128
     [Google Scholar]
  134. Vandaele, K. (2021). Collective resistance and organizational creativity amongst Europe’s platform workers: a new power in the labour movement? In J.Haidar, & M.Keune (Reds.), Work and labour relations in global platform capitalism (pp. 206-235). Edward Elgar. https://doi.org/10.4337/9781802205138.00019
     [Google Scholar]
  135. Vereycken, Y. (2024). Werknemers buitenspel in technologische innovatie? Een kritische blik op Industrie 4.0 in de Belgische industrie. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 40(1), 130-144. https://doi.org/10.5117/TVA2024.1.009.VERE
     [Google Scholar]
  136. Vereycken, Y., Van Herreweghe, D., & Ramioul, M. (2022). Sociale dialoog bij technologische innovatie in België: Een Delphi-studie bij de sociale partners. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 38(3), 385-416. https://doi.org/10.5117/TVA2022.3.005.VERE
     [Google Scholar]
  137. Vos, K. (2016). Robotica? Robotica!Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 32(3), 281-283. https://doi.org/10.5117/2016.032.003.005
     [Google Scholar]
  138. VZinfo.nl (2024). Beroepsziekten | Sterfte. Geraadpleegd op 26april2024, van https://www.vzinfo.nl/beroepsziekten/sterfte.
     [Google Scholar]
  139. Weggelaar, M., & Trommel, W. (1986). Nieuwe technologieën en de arbeid van vrouwen. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 31(2), 50-59.
     [Google Scholar]
  140. Weijers, Th., & Weijers, S. (1987). Telewerk een goede oplossing?Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 3(3), 50-57.
     [Google Scholar]
  141. Went, R. (2014). De robots [komen er aan] zijn er al. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 30(2), 195-198. https://doi.org/10.5117/2014.030.002.195
     [Google Scholar]
  142. Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. (1981). Vernieuwingen in het arbeidsbestel. Staatsuitgeverij.
     [Google Scholar]
  143. Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. (2020). Het betere werk. De nieuwe maatschappelijke opdracht. Staatsuitgeverij.
     [Google Scholar]
  144. Wielers, R. (2019). Platform en bestel. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 35(2), 123-124. https://doi.org/10.5117/2019.035.002.001
     [Google Scholar]
  145. Zijlstra, F. R. C., Schalk, M. J. D., & Roe, R. A. (1996). Veranderingen in de arbeid: Consequenties voor werkenden. Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 12(3), 251-263.
     [Google Scholar]
  146. Zirar, A. (2023). Can artificial intelligence’s limitations drive innovative work behaviour?Review of Managerial Science, 17, 2005-2034. https://doi.org/10.1007/s11846-023-00621-4
     [Google Scholar]
  147. Zoomer, T., Van der Beek, D., Van Gulijk, C., & Kwantes, J-H. (2022). Algoritmisch management en arbeidsveiligheid: het doel heiligt niet alle middelen. Tijdschrift voor toegepaste arbowetenschap, 35(2), 54-61. http://resolver.tudelft.nl/uuid:c4b0d751-3f8f-44df-a8af-3d979318821d
     [Google Scholar]
http://instance.metastore.ingenta.com/content/journals/10.5117/TVA2024.3.004.POT
Loading
Keyword(s): job quality; new technologies; review article

Most Cited Most Cited RSS feed

This is a required field
Please enter a valid email address
Approval was a Success
Invalid data
An Error Occurred
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error