Al 37 jaar houdt De Boekenwereld zijn lezers op de hoogte van alles wat met boek en prent te maken heeft. Sinds 2012 staan de bijzondere collecties van verschillende bibliotheken centraal evenals die van de prentenkabinetten. De nadruk ligt van oudsher op nieuw boek-historisch onderzoek. Verder komen aan de orde:

De geschiedenis van antiquariaten, boekwinkels en veilinghuizen op het gebied van boek en prent;

De geschiedenis van uitgeverijen;

Beschouwingen over boeken, prenten of documentaire fotografie.

Er is regelmatig aandacht voor grote projecten zoals de STCN en PKonline. Dit zijn terugkerende thema’s in het tijdschrift. Voor velen is De Boekenwereld de belangrijkste bron geworden voor informatie over verzamelingen en veilingen, pas verschenen publicaties of evenementen in de wereld van boek, prent en documentaire fotografie.

De Stichting De Boekenwereld bewaakt, samen met de redactie, de kwaliteit van het tijdschrift en beoogt met bescheiden middelen – in samenwerking met de uitgever – het blad nog aantrekkelijker te maken en onder de aandacht van een zo breed mogelijk publiek te brengen.

Redactie: Marieke van Delft, Maartje De Wilde, Esther van Gelder, J.F. Heijbroek, Henrike Hövelmann, Hans Mulder, Kasper van Ommen, Jan Robert, Nick ter Wal, Jos van Waterschoot en Sylvia van Zanen (eindredactie)

De zeeschilderkunst is een vierhonderd jaar oud specialisme van de traditionele Hollandse schilderschool. Het schilderen van schepen en de zee vereist zowel nautische kennis als een groot artistiek talent. Cécile Bosman onderzoekt de achtergrond, opleiding en onderwerpkeuze van de negentiende-eeuwse zeeschilder. Ook beschrijft ze hoe tegen zeestukken werd aangekeken door de zeeschilders zelf, hun collega-schilders op de kunstenaarsverenigingen, door kunsttheoretici en in de kunstkritiek.

Het blijkt dat zeeschilderkunst in Nederlandse kunstkringen gedurende de hele negentiende eeuw werd gezien als een vehikel voor vaderlandsliefde. Deze vorm van cultuurnationalisme was gestoeld op de historische verbondenheid van het land met het water en vooral op een verheerlijking van Nederland als zeevarende natie. Een hardnekkige mythe die nu onderwerp is van verhitte maatschappelijke discussies. Dit fraai geïllustreerde boek vult een leemte in de kunst- en cultuurhistorische kennis over de zeeschilderkunst en biedt tegelijk een verhelderende blik op de nog altijd invloedrijke negentiende eeuw.

Vanwege de scheiding van kerk en staat werd in de negentiende eeuw in openbare universiteiten kerkelijke theologie vervangen door godsdienstfilosofie. Als venster op het denken over geloven gebruikt Willem B. Drees, de laatste hoogleraar godsdienstwijsbegeerte in Leiden, werk van zijn voorgangers. In de tweede helft van de negentiende eeuw dachten zij houvast te kunnen vinden in het redelijk denken, in kennis van de godsdiensten of hun eigen geloof. Na de Eerste Wereldoorlog wordt geloof gezien als een keuze voor vertrouwen op de zin van het Geheel. Recenter zien we agnostische terughoudendheid die religieus en wetenschappelijk wordt gemotiveerd. Een geladen zwijgen.

Lezen is herscheppen. Elke lezer interpreteert een tekst op eigen wijze. Professionele vertalers herscheppen voortdurend, onderhandelend tussen de broncultuur en de ontvangende cultuur van hun tekst. Ze weten dat hun interpretatie heftige reacties kan oproepen, maar moeten meestal snel beslissen want hun uitgevers moeten geld verdienen en hebben haast.

In de zeventiende eeuw ging het in de Nederlandse Republiek precies zo: de uitgevers bewaakten hun bedrijfsmodel en de vertalers gaven interpretatiesignalen af. Nederlandse vertalingen van succesvolle buitenlandse romans laten zien dat die signalen dubbelzinnig waren. Uit commercieel oogpunt handhaafden de vertalers de inhoud van hun bron, ook als ze het er niet mee eens waren. Ze schoven de ideologische vragen over hun eigen en buitenlandse culturen door naar hun lezers, die zelf hun morele oordeel moesten vellen. In de commerciële situatie is vandaag de dag niet zoveel veranderd, maar aan de vertalers worden nu hogere eisen gesteld.

Wat geluk voor een stad behelst en hoe een stad reageert op crisis die duurzaam stedelijk samenleven bedreigt, wordt in verschillende tijden op verschillende manieren ingevuld. Het wonder van Sint-Maarten vertelt het verhaal van Utrecht en Sint-Maarten. Vanaf de vroege Middeleeuwen tot op de dag van vandaag inspireert deze stadspatroon mensen met verschillende achtergronden om aan een gelukkige stad te bouwen. Het boek begint in een donkere periode van de Utrechtse stadsgeschiedenis, waarin politieke strijd en klimatologische problemen de stad grotendeels onleefbaar maken. In die tijd zet bisschop Radboud (899/900-917) zijn literaire en muzikale talenten in om zijn medeburgers te inspireren tot vertrouwen in hun patroonheilige. In de multiculturele en multireligieuze samenleving van hedendaags Utrecht belichaamt de heilige die zijn mantel deelde nog steeds aansprekende waarden. Vanuit kunstzinnig en godsdienstsociologisch perspectief wordt de populaire Sint-Maartensparade uitgelicht. Een religieuze figuur is (opnieuw) een heilige van de straat geworden. Het boek is rijk geïllustreerd met Utrechts en verwant beeldmateriaal.

In haar Gouden Eeuw nam Antwerpen de rol over van Brugge als handelscentrum van West-Europa. Antwerpen groeide daarbij uit van een middelgrote Brabantse stad tot de onbetwiste metropool van de Lage Landen met niet minder dan 100.000 inwoners. Over de impact van deze economische en demografische groei op het stadsbestuur was tot nu toe weinig bekend en dat terwijl Antwerpen een interessante en uitzonderlijke casus is. Terwijl in vergelijkbare handelsmetropolen – zoals vijftiende-eeuws Brugge, zestiende-eeuws Lyon of zeventiende-eeuws Amsterdam – het stadsbestuur steeds meer werd bevolkt door handelaars, was dat in Antwerpen niet het geval.

Macht in de Metropool reconstrueert wie er tussen 1400 en 1550 dan wel in het Antwerpse stadsbestuur zat als schepen of burgemeester, wat hun profiel was en hoe dit evolueerde door de tijd heen. Ook de vastgoedinvesteringen van deze groep en haar relatie met verschillende sleutelgroepen in de samenleving – de ambachten, de adel en het centraal bestuur – worden in kaart gebracht.