2004
Volume 73, Issue 2
  • ISSN: 0039-8691
  • E-ISSN: 2215-1214

Abstract

Abstract

This study discusses the influence of the printing press on the gradual rise of standard Dutch on the basis of the language used in a selection of incunables, printed by Gheraert Leeu, one of the pioneers of early printing. Leeu was active in Gouda (Holland) from 1477 until 1484, but moved in 1484 to the city of Antwerp (Brabant), where he continued his printing activity until his sudden death in 1492. In three books from Gouda and five books originating from Antwerp, we determined the degree of dialecticity, classified the dialect variants according to their origin, interpreted the variation found between regional and non-regional variants and discussed their diachronic evolution.

We found that both the Hollandic and the Brabantish dialect features were increasingly replaced by their non-regional equivalents. By rapidly diminishing the amount of dialect variants in his printed language, Gheraert Leeu contributed to the transition from dialectal Late Middle Dutch to more supraregional Early New Dutch, which was reflected in Hollandic and Antwerp printed books around 1500. So the traditional view that the standard Dutch is based on the Hollandic dialect of the 17th century, should be revised: a tendency towards more uniformity in written Dutch was already noticeable at the end of the 15th century among printers in Antwerp and Holland, who were striving for a more uniform language in order to enlarge the sales market for their printed books. The case of the famous printer Gheraert Leeu shows that the prosperous city of Antwerp played a leading role in the development of a uniform written language.

Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.5117/TET2021.5.MARY
2021-12-01
2024-12-26
Loading full text...

Full text loading...

/deliver/fulltext/00398691/73/2/05_TET2021_2_MARY.html?itemId=/content/journals/10.5117/TET2021.5.MARY&mimeType=html&fmt=ahah

References

  1. Behr, Martin(2014). Buchdruck und Sprachwandel. Schreibsprachliche und textstrukturelle Varianz in der ‘Melusine’ des Thüring von Ringoltingen (1473/74-1692/93). Berlin: Akademiker-Verlag.
    [Google Scholar]
  2. Berteloot, Amand(1984). Bijdrage tot een klankatlas van het dertiende-eeuwse Middelnederlands. Gent: Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde.
    [Google Scholar]
  3. Besamusca, Bart & FrankWillaert(2019). Continuities and discontinuities in the Production and Reception of Middle Dutch Narrative Literature. In: Besamusca, B. & E.De Bruijn & F.Willaert, Early Printed Narrative Literature in Western Europe. Berlin: De Gruyter, 49-92.
    [Google Scholar]
  4. Biemans, Jos A.A.M(2004). Handschrift en druk in de Nederlanden rond 1500. In: PleijH. & J.Reijnaert, Geschreven en gedrukt: boekproductie van handschrift naar druk in de overgang van Middeleeuwen naar moderne tijd. Gent: Academia Press, 19-46.
    [Google Scholar]
  5. Cuijpers, Peter M.H.(1998). Teksten als koopwaar. Vroege drukkers verkennen de markt. Een kwantitatieve analyse van de productie van Nederlandstalige boeken (tot circa 1550) en de ‘lezershulp’ in de seculiere prozateksten. Nieuwkoop: De Graaf.
    [Google Scholar]
  6. De Wulf, Chris(2019). Klankatlas van het veertiende-eeuwse Middelnederlands. Het dialectvocalisme in de spelling van lokale oorkonden. Bouwstenen op het gebied van de Nederlandse naamkunde, dialectologie 11. Gent: Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren.
    [Google Scholar]
  7. Fujii, Akihiko(1996). Zur Methode der Exzerption älterer Drucke: Ein Beitrag zum Problem des Setzerwechsels in Frühdrucken. In: Zeitschrift für deutsche Philologie115, 393-432.
    [Google Scholar]
  8. Fujii, Akihiko(2007). Günther Zainers druckersprachliche Leistung: Untersuchungen zur Augsburger Druckersprache im 15. Jahrhundert. Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
    [Google Scholar]
  9. Goudriaan, Koen(1992). Een drukker en zijn markt. Gheraert Leeu (Gouda 1477-Antwerpen 1492/3). In: Madoc. Jaargang 1992, 194-205.
    [Google Scholar]
  10. Goudriaan, Koenet al. (red.) (1993). Een drukker zoekt publiek. Gheraert Leeu te Gouda 1477-1484. Delft. [Verzameling bijdragen Oudheidkundige kring ‘Die Goude’, 23].
    [Google Scholar]
  11. Hellinga, Wytze & Lotte(1966). The fifteenth-century printing types of the Low Countries. Amsterdam: Menno Hertzberger.
    [Google Scholar]
  12. Hellinga-Querido, Lotte(1974). Methode en praktijk bij het zetten van boeken in de vijftiende eeuw. Doctorale dissertatie Universiteit van Amsterdam.
    [Google Scholar]
  13. Hellinga, Lotte(1993). De betekenis van Gheraert Leeu. In: Goudriaan, Koenet al. (red.) (1993). Een drukker zoekt publiek. Gheraert Leeu te Gouda 1477-1484. Delft. [Verzameling bijdragen Oudheidkundige kring ‘Die Goude’, 23].
    [Google Scholar]
  14. Hellinga, Lotte(2014). Texts in transit: From manuscript to proof and print in the fifteenth century. Brill, Leiden.
    [Google Scholar]
  15. Janssen, Theo & AnnMarynissen(2018). Het Narrenschip in de Lage Landen. Deel 1: Josse Bade: Der zotten ende der narren scip – tekst en hertaling. 496 p. Deel 2: Het schip ingaan – inleiding en aantekeningen. 726 p. Serie: KANTL – Studies op het gebied van de cultuur in de Nederlanden 8, 1-2. Leuven: University Press.
    [Google Scholar]
  16. Janssens, Guy & AnnMarynissen(2011). Het Nederlands vroeger en nu. Leuven: Acco.
    [Google Scholar]
  17. Klein, Jan Willem(2004). Ghescreven ofte gheprent? Aspecten van de (Goudse) middeleeuwse boekproductie. In: H.Pleij & J.Reijnaert, Geschreven en gedrukt: boekproductie van handschrift naar druk in de overgang van Middeleeuwen naar moderne tijd. Gent: Academia Press, 67-83.
    [Google Scholar]
  18. Marynissen, Ann & GuyJanssens(2013). A regional history of Dutch. In: F.Hinskens & J.Taeldeman (eds.), Language and Space. An International Handbook of Linguistic Variation. Series: Handbooks of Linguistics and Communication Science. Volume 3: Dutch. Mouton De Gruyter: Berlin/Boston, 81-100.
    [Google Scholar]
  19. Marynissen, Ann & TheoA.J.M. Janssen(2014). Vroegnieuwnederlands voor commercie en cultuur. In: FreekVan de Velde, HansSmessaert, FrankVan Eynde, SaraVerbrugge (red.), Patroon en argument. Een dubbelfeestbundel bij het emeritaat van William Van Belle en Joop Van der Horst. Leuven: Universitaire Pers, 500-512.
    [Google Scholar]
  20. Marynissen, Ann(2017). De lange weg naar een Nederlandse standaardtaal. Een beknopte geschiedenis van de standaardisering van het Nederlands. In: G.De Sutter (red.), De vele gezichten van het Nederlands in Vlaanderen. Een inleiding tot de variatietaalkunde. Leuven: Acco, 60-79.
    [Google Scholar]
  21. Middelnederlands. Vormen en constructies. https://middelnederlands.nl
    [Google Scholar]
  22. Mooijaart, Marijke(1992). Atlas van Vroegmiddelnederlandse Taalvarianten. Utrecht: Led.
    [Google Scholar]
  23. Pleij, Herman(1987). Dutch literature and the printing press: the first fifty years. In: Gutenberg-Jahrbuch62, 47-58.
    [Google Scholar]
  24. Pleij, Herman(1992). De betekenis van de beginnende drukpers voor de ontwikkeling van de Nederlandse literatuur in Noord en Zuid. In: Spektator21, p. 227-263.
    [Google Scholar]
  25. Pleij, Herman(2007). Het gevleugelde woord. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur. 1400-1560. Amsterdam: Bert Bakker.
    [Google Scholar]
  26. Pleij, Herman(2010). Printing as a long term revolution. In: H.Wijsman (ed.), Books in transition at the time of Philip the Fair: Manuscripts and printed books in the late fifteenth and early sixteenth century Low Countries. Turnhout: Brepols [Burgundica, XV], pp. 297-307.
    [Google Scholar]
  27. Rem, Margit(2003). De taal van de klerken uit de Hollandse grafelijke kanselarij (1300-1340). Naar een lokaliseringsprocedure voor het veertiende-eeuws Middelnederlands. Amsterdam: Stichting Neerlandistiek VU.
    [Google Scholar]
  28. Stockmann-Hovekamp, Christina(1991). Untersuchungen zur Straßburger Druckersprache in den Flugschriften Martin Bucers: graphematische, morphologische und lexikologische Aspekte. Heidelberg: Winter.
    [Google Scholar]
  29. Terhalle, Amelie(2020). Die Entdialektisierung der niederländischen Schreibsprache in Gheraert Leeus gedruckten Büchern (1477-1492). Ongepubliceerde masterscriptie Universität zu Köln.
    [Google Scholar]
  30. Van der Sijs, Nicoline(2019). 15 eeuwen Nederlandse taal. Gorredijk: Sterck & De Vreese.
    [Google Scholar]
  31. Van Loey, Adolphe(1980). Middelnederlandse Spraakkunst. II. Klankleer. Groningen: Wolters-Noordhoff.
    [Google Scholar]
  32. Willemyns, Roland(1997). Laatmiddelnederlands (circa 1350-1550). In: Van den Toorn, M.C. – Pijnenburg, W.J.J. – van Leuvensteijn, J.A. – van der Horst, J.M. (red.). Geschiedenis van de Nederlandse taal. Amsterdam: Amsterdam University Press, 147-226.
    [Google Scholar]
  33. Willemyns, Roland(2013). Dutch. Biography of a language. New York: Oxford University Press.
    [Google Scholar]
/content/journals/10.5117/TET2021.5.MARY
Loading
/content/journals/10.5117/TET2021.5.MARY
Loading

Data & Media loading...

This is a required field
Please enter a valid email address
Approval was a Success
Invalid data
An Error Occurred
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error