Gedrag & Organisatie - Volume 33, Issue 3, 2020

Organisaties implementeren technologische innovaties doorgaans met als doel de efficiëntie van aangeboden diensten en werkprocessen te verbeteren en optimaliseren. Toch blijkt dat een technologische transitie lang niet altijd tot het beoogde resultaat leidt en zelfs kan resulteren in slechtere prestaties en een verminderd welzijn van werknemers. Dit wordt ook wel de technologie-paradox genoemd. In deze uitgebreide bewerking van mijn oratie staat de vraag centraal hoe werknemers duurzaam kunnen blijven presteren onder de snel veranderende omstandigheden op het gebied van digitalisering. Er worden vier factoren besproken die van belang zijn voor duurzame werkprestaties, juist óók in tijden van verdergaande digitalisering: (1) een goed ontwerp van de functie; (2) een gezonde balans tussen werk en privé; (3) aandacht voor diversiteit van het personeel; (4) mogelijkheden voor 'job crafting', d.w.z. het sleutelen aan de eigen functie zodat deze zo goed mogelijk aansluit bij de capaciteiten en interesses van de werknemer. Er wordt ingegaan op de vraag hoe digitalisering deze factoren beïnvloedt en er worden voorstellen gepresenteerd voor onderzoek naar de wijze waarop duurzame prestaties in tijden van digitalisering gewaarborgd kunnen worden, zodat we de technologie-paradox kunnen reduceren en de potenties van technologie kunnen optimaliseren.

Door lagere geboortecijfers, een hogere levensverwachting en een stijgende pensioenleeftijd is het thema succesvol ouder worden op het werk een belangrijk onderwerp geworden. In deze oratie-bewerking wordt het belang van het hanteren van een positief levenslooppsychologisch perspectief op het thema zelfmanagement en succesvol ouder worden op het werk benadrukt. Hierbij wordt aandacht besteed aan: (1) definities en theorievorming omtrent de begrippen zelfmanagement en succesvol ouder worden op het werk, (2) zelfmanagementhulpbronnen die ingezet kunnen worden door werkenden gedurende de beroepsloopbaan, en (3) mogelijke arbeids- en organisatiepsychologische interventies om zelfmanagement van werkenden positief te kunnen beïnvloeden. Tot slot (4) wordt een onderzoeksagenda gepresenteerd voor toekomstig (toegepast) wetenschappelijk onderzoek naar zelfmanagement en succesvol ouder worden op het werk.

Onderzoek heeft aangetoond dat discriminatie in het wervings- en selectieproces ten aanzien van oudere kandidaten die solliciteren voor een baan (jobkandidaten), een groot probleem is in België. Over de redenen voor deze discriminatie is echter nog weinig bekend. In deze studie presenteren we een vignettenexperiment uitgevoerd bij 193 Vlaamse HR-professionals om na te gaan welke stereotypen en attituden ten aanzien van oudere jobkandidaten leeftijdsdiscriminatie in werving en selectie verklaren. Elke participant beoordeelde vijf fictieve jobkandidaten op een aantal kenmerken. Dit resulteerde in 965 sets met observaties. De resultaten laten zien dat recruiters een oudere leeftijd op een cv associëren met lagere fysieke capaciteiten, minder technologische knowhow, een lagere flexibiliteit, een lagere trainbaarheid en een hogere mate van betrouwbaarheid. Daarnaast vermoeden recruiters dat andere werknemers minder graag zullen samenwerken met oudere jobkandidaten. Van deze verschillende leeftijdssignalen fungeren de percepties omtrent flexibiliteit en technologische knowhow als voornaamste verklaringen voor het negatieve effect van iemands leeftijd op diens tewerkstellingskansen. Bovendien vinden we dat leeftijdsdiscriminatie sterker is in beroepen die worden geassocieerd met hoge fysieke inspanning. Deze studie is maatschappelijk relevant daar de effectiviteit van antidiscriminatiebeleid afhangt van de mate waarin dit beleid inspeelt op de mechanismen en moderatoren onderliggend aan discriminatie.

Het doel van dit overzichtsartikel was om inzicht te krijgen in de temporele relaties tussen werkstress(oren), piekeren, en slaap. Ook werd de rol van piekeren onderzocht als een potentieel onderliggend mechanisme in de stress-slaaprelatie. Specifiek verwachtten we wederkerige relaties tussen werkstress(oren), piekeren en slaap. Daarnaast verwachtten we dat piekeren de relatie tussen werkstress(oren) en slaap gedeeltelijk verklaart. We bespreken drie deelonderzoeken uit een proefschrift (een literatuurstudie, twee prospectieve lange-termijnstudies, en een prospectieve korte-termijnstudie) waarin we deze verwachtingen toetsten. Daarnaast vullen we de kennis uit deze deelonderzoeken aan met bevindingen uit andere recente relevante literatuur. De studies besproken in dit artikel tonen aan dat er temporele en wederkerige relaties bestaan tussen werkstress(oren), piekeren en slaap. Tevens werd aangetoond dat piekeren een belangrijk onderliggend mechanisme is in de wederkerige relatie tussen stress en slaap.

Organizations usually implement technological innovations with the aim of improving and optimizing the efficiency of services and work processes. However, it appears that a technological transition does not always lead to the intended result and may even result in poorer performance and reduced well-being of employees. This is also referred to as the technology paradox. The central question that is addressed in this extensive adaptation of my inaugural address is how employees can continue to perform sustainable under the rapidly changing circumstances of digitalization. Four factors are discussed that are important for sustainable work performance, also in times of digitalization: (1) a healthy job design; (2) a good work-life balance; (3) attention for diversity of personnel; (4) opportunities for job crafting. In addition, it is explored how digitalization influences these factors. Finally, some ideas for research are discussed to better understand how sustainable performance in times of digitalization can be assured so that we can reduce the technology paradox and optimize the potentials of technology.