Jaargang / Volume 20 (2013)
Nummer / Issue 1
Daniël Ermens
Daniel Ermens (University of Utrecht), Universiteit Utrecht, Trans 10, NL-3512 JK Utrecht, [email protected]
The Van Hulthem-manuscript is the most important source of short Middle Dutch texts in verse. It contains over 200 texts on (originally) at least 278 paper folia. Because there is no comparable manuscript in Dutch, modern research has never looked at it from a comparative point of view. This article proposes that a comparative approach widens our understanding of the codex. Two examples support this hypothesis: the numbering of texts in the headings and the notation of the number of lines below each verse text. The first case shows that the Van Hulthem-manuscript partakes in a practice found in large multi-text manuscripts from other linguistic regions. Texts have been numbered in at least two additional large manuscripts with Middle Dutch texts, and several further vernacular manuscripts. Two German examples (Vienna, Österreichische Nationalbibliothek, 2705 and Cologny-Geneva, Bibliotheca Bodmeriana, Cod. Bodmer 72) suggest that these numbers could have been intended for use with a table of contents. The second case seems to provide less conclusive results. The addition of the number of lines below a verse text, either by the main scribe or by someone else, can be found in six other Middle Dutch manuscripts. Comparison of these examples brings to light three groups in which the examples may have had a similar use, but also makes clear that nearly all of the examples had a more or less unique function. Whereas the numbering of the texts indicates a link with more general trends in vernacular book production, the addition of the number of lines proves to be a more specific practice.
Naar aanleiding van ... / Apropos of ...
Bart Besamusca
Ene andre tale. Tendensen in de Middelnederlandse late ridderepiek.
An Faems en Marjolein Hogenbirk (red.)
45-48
Bart Besamusca (University of Utrecht), Universiteit Utrecht, Departement Nederlands, Trans 10, NL-3512 JK Utrecht, [email protected]
Dick E.H. de Boer
Globaal en ‘global’ verzoend in twee banden
Dick E.H. de Boer (University of Groningen), [email protected]
Bart Besamusca
Bart Besamusca (University of Utrecht), Universiteit Utrecht, Departement Nederlands, Trans 10, NL-3512 JK Utrecht, [email protected]
Judith Kessler
Judith Kessler (Radboud University Nijmegen), Radboud Universiteit Nijmegen, Afdeling Duitse Taal en Cultuur, Postbus 9103, NL-6500 HD Nijmegen, [email protected]
Eric M. Moormann
Eric M. Moormann (Radboud University Nijmegen), Radboud Universiteit Nijmegen, Afdeling GLTC, Postbus 9103, NL-6500 HD Nijmegen, [email protected]
Nummer / Issue 2
Suzan Folkerts & Renée Gabriël
A Bunch of Books
Book Collections in the Medieval Low Countries
63-68
Suzan Folkerts (University of Groningen), RUG, Faculteit der Letteren, Postbus 716, NL-9700 AS Groningen, [email protected]
Renée Gabriël (Radboud University Nijmegen), [email protected]
Albert Derolez
Medieval Libraries in the Low Countries
Thoughts for an Integrated Approach
69-82
Albert Derolez (Free University of Brussels), [email protected]
Nu de bronnen voor onze kennis van de middeleeuwse bibliotheken in de Nederlanden in wetenschappelijke edities toegankelijk worden en ons inzicht in de typologie van de middeleeuwse bibliotheekcatalogi sterk is verbeterd, kunnen wij nagaan (1) hoe de lezers destijds op grond van de boekenlijsten de weg konden vinden naar de teksten die zij zochten, en (2) hoe de boeken ‘opgesteld’ waren en in welke omstandigheden zij konden geconsulteerd worden, en vooral: of de aan een bepaalde bibliotheek toebehorende boeken, of sommige ervan, werkelijk geconsulteerd werden.
Hanno Wijsman
Book Collections and their Use
The Example of the Library of the Dukes of Burgundy
83-98
Hanno Wijsman (IRHT), Institut de recherche et d’histoire des textes (IRHT-CNRS), 40, avenue d’I.na 75116 Paris, France, [email protected]
In dit artikel worden vragen met betrekking tot de functie en het gebruik van laatmiddeleeuwse boekencollecties behandeld aan de hand van het voorbeeld van de bibliotheek van de hertogen van Bourgondië. Met name de boeken van Filips de Goede (1396-1467) en Filips de Schone (1478-1506) worden nader bekeken. De eerste breidde de bibliotheek uit van 300 tot bijna 900 handschriften, waardoor de collectie een van de grootste van Europa werd. De tweede verwierf weinig nieuwe boeken, maar dankzij verschillende bronnen (met name inventarissen en rekeningen) kunnen we reconstrueren voor welke boeken uit de door hem geërfde bibliotheek hij zich vooral interesseerde, namelijk Franse vertalingen van klassieke teksten in handschriften uit de late veertiende eeuw. Beide vorsten lieten zich op die manier inspireren door de wortels van hun dynastie, het hof van koning Karel V van Frankrijk. In de loop van de vijftiende eeuw zien we de persoonlijke boekencollecties van vorsten en vorstinnen zich langzaam ontwikkelen tot een dynastieke bibliotheek die door leden van de dynastie en andere hovelingen werd gebruikt.
Ad Poirters
The Beckers Connection
Some Thoughts on the Latin Books of Hours in the Soeterbeeck Collection
99-118
Ad Poirters (Radboud University Nijmegen), Radboud Universiteit Nijmegen, Postbus 9103, NL-6500 HD Nijmegen, [email protected]
De Latijnse getijdenboeken in de Collectie Soeterbeeck (Nijmegen, Universiteitsbibliotheek) illustreren de mogelijkheden van een stratigrafische en contextuele benadering van historische boekcollecties. De gebruikssporen van rector Arnoldus Beckers (1772-1810) in handschrift IV 47 (Hs 457) laten bijvoorbeeld zien dat hij niet alleen de liturgische handschriften van het klooster Soeterbeeck inhoudelijk aanpaste, maar zich ook bezighield met paraliturgica. Door het contextualiseren van de band wordt bovendien aannemelijk gemaakt dat zijn betrokkenheid bij de boeken ook materiële aspecten betrof. Vergelijkend onderzoek van de tekst van het Maria-officie in de getijdenboeken toont bovendien aan dat de wijzigingen daarin niet gericht waren op het aanpassen van de boeken aan een ‘Soeterbeecknorm’, maar het resultaat zijn van verschillende, onverenigbare fasen van aanpassing. De boeken bevestigen dat het voor een juist begrip van een historische bibliotheek als de Collectie Soeterbeeck nodig is een diachrone benadering te hanteren, waarin bovendien het onderscheid tussen handschrift en druk wordt losgelaten.
Ryan Perry
An Introduction to Devotional Anthologies
One Volume ‘Collections’ and Their Contexts
119-133
Ryan Perry (University of Kent), School of English, University of Kent, Canterbury, Kent, U.K. CT2 7NQ, [email protected]
Centraal in dit artikel staat een groep Engelse devotionele ‘meerteksthandschriften’ die beschouwd kunnen worden als op zichzelf staande verzamelingen. Vooraleer in te gaan op deze devotionele bloemlezingen, wordt aandacht geschonken aan de beperkingen die de onderzoeker van middeleeuwse handschriften in institutionele collecties ondervindt, dit in tegenstelling tot de vermeende liberale omgang met boeken in de middeleeuwen. Als alternatief voor zulk een vrije omgang met boeken, wordt beargumenteerd dat ook in de middeleeuwen toegang tot collecties en boeken vaak voorbehouden was aan een selecte groep van mensen die allen behoorden tot een concreet sociaal netwerk. Vervolgens worden inhoud en uiterlijke kenmerken van deze devotionele bloemlezingen verder onder de loep genomen. De keuze van en omgang met teksten in twee monumentale verzamelingen, Bodleian Library, Eng Poet A.1 (‘Vernon’) en British Library Additional 22283 (‘Simeon’), wordt verbonden met het ruimere corpus. Een laatste casestudy, Oxford, Bodleian Library, ms Bodley 789, werpt licht op de structuur van de besproken bloemlezingen. Het artikel besluit met een voorzichtige schets van de context waarin devotionele verzamelingen werden vervaardigd en het proces dat aan hun productie ten grondslag lag.
Naar aanleiding van …/ Apropos of …
Drie visies op “Wereld in woorden” van Frits van Oostrom
Youri Desplenter
Youri Desplenter (University of Ghent), Universiteit Gent – FaculteitLetteren en Wijsbegeerte, Blandijnberg 2, B-9000 Gent, [email protected]
Jan Dumolyn
Jan Dumolyn (University of Ghent), Universiteit Gent, Vakgroep Geschiedenis/Henri Pirenne Instituut voor Middeleeuwse Studies, Sint-Pietersnieuwstraat 35, B-9000 Gent. [email protected]
Friedel Helga Roolfs
Friedel Helga Roolfs, Kommission für Mundart und Namenforschung Westfalens, Schlossplatz 34, D-48143 Münster
Register
Register op jaargang 20 (2013) / Index for Volume 20 (2013)
146-147