Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken - Volume 33, Issue 1, 2017

De afgelopen decennia zijn we werk steeds meer gaan zien als betaalde activiteit. De betekenis van werk verschuift van nuttige activiteit naar activiteiten die inkomen genereren. Onbetaalde activiteiten, ook activiteiten die ons voorzien in levensonderhoud, zien we steeds minder als werk. Wanneer we voor een dienst betalen, is de uitvoering van die dienst werk. Peuterleidsters en werksters werken, maar voor ouders die hun huishouden doen of met hun kinderen bezig zijn, is dat nog maar zeer de vraag. Mannen beschouwen de tijd die ze aan het huishouden of aan de kinderen besteden niet als werk, en ook vrouwen doen dat steeds minder. Huishoudelijk werk is, tenzij het door de werkster wordt gedaan, niet langer werk, maar een bundel taken, die in omvang beperkt en zo eerlijk mogelijk verdeeld moet worden.

De Participatiewet is erop gericht werkgevers te stimuleren meer mensen met een arbeidsbeperking aan werk te helpen. In totaal moeten werkgevers 125.000 extra banen creëren voor mensen met een arbeidsbeperking. Voor werkgevers is de uitvoering van deze wet niet vanzelfsprekend. In tijden van reorganisaties is er het dilemma enerzijds banen te schrappen en anderzijds nieuwe banen te creëren voor mensen met een arbeidsbeperking. In dit artikel wordt onderzocht welke strategieën succesvol zijn bij het creëren arbeidsplaatsen voor mensen met een arbeidsbeperking in reorganiserende organisaties. Op basis van het Strategisch Inclusief Ondernemen-model (Borghouts & Freese, 2016) worden organisaties die arbeidsplaatsen hebben gecreëerd voor mensen met een arbeidsbeperking, vergeleken met organisaties waarbij dit nog niet gelukt is. Er zijn interviews gehouden met elf reorganiserende organisaties in de financiële dienstverlening. De resultaten tonen dat alle organisaties willen voldoen aan de Participatiewet, maar dat de onderliggende motivatie verschilt. Succesvolle organisaties voeren de Participatiewet uit op basis van hun identiteit. Ze hebben een sociaal legitimiteitsperspectief, en de uitvoering van de wet is volledig geïntegreerd in die visie en het organisatiebeleid. Daarbij maken zij meer dan de niet-succesvolle organisaties gebruik van inclusieve HR-activiteiten. Deze uitkomsten komen grotendeels overeen met bevindingen bij vijf publieke organisaties. Er wordt een stroomdiagram gepresenteerd dat organisaties kan ondersteunen bij het realiseren van de doelen van de Participatiewet, ook in tijden van reorganisatie.

Wat hebben MKB'ers nodig om meer mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in hun bedrijf in te zetten? Voor MKB'ers is deze vraag van toenemend belang vanwege verplichtingen die worden gesteld in aanbestedingen met een social return voorwaarde en in de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten. We beantwoorden deze vraag op basis van een analyse van best practices, documentenanalyse, halfgestructureerde interviews met vertegenwoordigers van betrokken partijen, en focusgroepen. Het blijkt dat het voor een innovatieve en effectieve invulling van social return cruciaal is dat voorafgaand aan de formulering van de voorwaarden voor aanbesteding, een dialoog tot stand komt tussen MKB'ers, inkopers en partijen die doelgroepen leveren. Van groot belang voor de uitvoering is dat partijen die de doelgroepen leveren deze ook op tijd beschikbaar hebben, zodat een goede match kan worden gemaakt tussen werkzaamheden en kandidaat. Aanbevolen wordt ook de mogelijkheid tot inrichting van arbeidspools, die de continuïteit en duurzaamheid van de inzet van doelgroepen kunnen vergroten en MKB'ers ontzorgen bij de werving, selectie en begeleidingstaken. Om een tijdige match van kandidaten met werkplekken te bewerkstelligen is het belangrijk dat gemeenten zich committeren aan deze arbeidspools.

In 2017 viert de collectieve arbeidsovereenkomst (cao) haar 90ste verjaardag. Het verlengstuk van de cao, het algemeen verbindend verklaren (avv) ervan, viert dit jaar zijn 80ste verjaardag. Cao en avv vormen een eerbiedwaardig oud paar dat zijn oorsprong vindt in een collectieve overeenkomst tussen de Amsterdamse diamantbewerkers en hun werkgevers in 1894 en de eerste landelijke sector-cao voor de grafische sector in 1914.

Een aantal recente onderzoeken laten zien dat het werkcommitment in landen met een genereus systeem van sociale uitkeringen hoog is. Dit onderzoeksresultaat roept vragen op, omdat vaak wordt beweerd dat genereuze uitkeringen de bereidheid tot werken juist ondermijnen. In dit artikel onderzoeken we de betekenis en de reikwijdte van het nieuwe onderzoeksresultaat. In een conceptuele analyse laten we zien dat werkcommitment verwant is aan de intrinsieke motivatie om te werken. Op basis van deze verwantschap ontwerpen we de alternatieve verklaring dat niet hoge uitkeringen, maar goede kwaliteit van de arbeid het hogere werkcommitment verklaart. Multiniveau-analyses op de European Social Survey 2010 laten zien dat het effect van de genereuze verzorgingsstaat inderdaad wordt verklaard door verschillen in baankwaliteit. Het werkcommitment is hoger in landen met een genereuze verzorgingsstaat, omdat in die landen werkenden in hun werk meer autonomie en betere ontwikkelingsmogelijkheden hebben.

Op basis van gangbare arbeidsmarkttheorieën verwachten we in deze studie dat werknemers van 50 jaar en ouder die zich in lagere sociale klassen bevinden, een grotere kans hebben op neerwaartse beroepsmobiliteit en een werkurenvermindering in hun late beroepsloopbaan dan oudere werknemers die tot hogere sociale klassen behoren. Om deze hypothese te toetsen wordt gebruikgemaakt van retrospectieve loopbaangegevens afkomstig van vier jaargangen (1998, 2000, 2003 en 2009) van de Familie-enquête Nederlandse Bevolking (FNB). Een gebeurtenissenanalyse toont aan dat oudere werknemers in lagere sociale klassen inderdaad vaker een stap terug (moeten) doen in termen van beroepsstatus en arbeidsuren. De bevindingen bevestigen de hypothese over de invloed van sociale klasse op beide gebeurtenissen onder oudere werknemers in Nederland. Geconcludeerd wordt dat de sociale ongelijkheid tussen ouderen toeneemt in de context van de vergrijzing.

In 2017 verhoogt het ABP de pensioenpremie met 12,2% procent. De pensioenuitkeringen worden reëel verlaagd want nominaal bevroren. Voor veel fondsen geldt hetzelfde. Het is de zoveelste manoeuvre in een schijnbare stellingenoorlog tussen de generaties, die sinds 2008 heet te woeden. In 2008 ging de dekkingsgraad van fondsen de dieperik in en dus vrezen jongeren dat er voor hen niets overschiet, terwijl ouderen constateren dat toezeggingen niet nagekomen worden.

In 2010 wezen de beperkte cijfers in de richting van een stagnatie van het aantal zelfsturende teams (Benders et al., 2010). Dit artikel geeft een overzicht van recente empirische gegevens over de prevalentie van zelfsturende teams in België en Vlaanderen. We combineren gegevens van de 'European Working Conditions Survey' en de 'Innovatie, Organisatie en inzet van Arbeid survey' om zicht te krijgen op de evolutie in het aantal zelfsturende teams en de mate waarin deze teams over autonomie beschikken.

De daling van het werkloosheidspercentage in 2016 is in procentpunten de op één na sterkste daling in de laatste dertig jaar. Dit blijkt uit de nieuwe historische reeks van het CBS over de werkzame en werkloze beroepsbevolking volgens de internationale definitie. De toename van het aantal werkenden vlakte in de crisisjaren af, vooral doordat de arbeidsparticipatie van vrouwen in de leeftijd 45-75 jaar nauwelijks meer toenam. Hun arbeidsdeelname is na bijna drie decennia van vrijwel voortdurende toename vooralsnog net onder de 50% blijven steken.

Februari 2017 werd de Bilderberg-conferentie in Oosterbeek georganiseerd door VNO-NCW met als bezinningsthema 'Veerkracht om Nederland in tijden van transitie innoverend op koers te houden'.

De veranderende waarde van werk