Gedrag & Organisatie - Volume 34, Issue 2, 2021

Deze studie onderzoekt op individueel niveau en teamniveau de mediërende rol van psychologische veiligheid en teamleren in de relatie tussen transformationeel leiderschap (TFL) en innovatief werkgedrag (IWG). Er werd een cross-sectioneel surveyonderzoek uitgevoerd onder medewerkers van drie media- en marketingbedrijven in Nederland, waaraan in totaal 164 medewerkers participeerden, afkomstig uit 39 werkteams. Door middel van multilevel padanalyse werden de data op zowel individueel niveau als teamniveau geanalyseerd. De onderzoeksresultaten tonen aan dat TFL positief samenhangt met IWG en haar dimensies ideeëngeneratie, ideeënpromotie en ideeënimplementatie, op zowel individueel niveau als teamniveau. Op individueel niveau werd sequentiële mediatie door psychologische veiligheid en teamleren vastgesteld in de relatie tussen TFL en ideeënpromotie en ideeënimplementatie. Op teamniveau werd sequentiële mediatie door psychologische veiligheid en teamleren vastgesteld in de relatie tussen TFL en ideeënpromotie. Door het multilevel design en de keuze voor mediatoren die het sociale proces onderliggend aan IWG reflecteren, draagt deze studie bij aan het beter begrijpen van de manier waarop TFL innovatief gedrag in de werkcontext kan bevorderen.

Vergrijzing is een universeel probleem. Een veelvoorkomende oplossing om de negatieve gevolgen van vergrijzing op te vangen is burgers langer aan het werk te houden door de pensioenleeftijd op te trekken. Echter, de werkzaamheidsgraad van 50-plussers blijft in vele landen relatief laag. Het doel van deze studie is achterhalen welke drempels 50-plussers ervaren op de arbeidsmarkt die het uitoefenen van een baan hinderen, inactiviteit verklaren en het vinden van een baan bemoeilijken. We bevragen deze drempels aan de hand van een online enquête met 3963 Vlaamse 50-plussers. We vinden dat zowel werkende, inactieve als werkloze 50-plussers voornamelijk werk-gerelateerde drempels ervaren op de arbeidsmarkt. Zo geeft meer dan twee vijfde van de werkende respondenten aan dat een gebrek aan (1) een goede werkorganisatie (44.1%), (2) een goede leidinggevende (43.1%) en (3) waardering (41.9%) het uitoefenen van hun baan belemmert. Ook inactieve respondenten geven deze drempels als voornaamste verklaringen voor inactiviteit. Voorts ervaart 71.0% van de werkzoekende respondenten leeftijdsdiscriminatie in het selectieproces als drempel en geeft 35.2% van deze respondenten aan dat de persoonsgebonden drempel omtrent hun hoge loonverwachtingen, naar eigen aanvoelen, het vinden van een baan bemoeilijkt. De mate waarin men bepaalde drempels ervaart, verschilt tevens naar geslacht en opleidingsniveau.

Burn-out heeft nadelige gevolgen voor zowel werknemers als werkgevers. Preventie van burn-out is dan ook van groot belang. Onderzoek naar burn-outpreventie programma’s heeft zich voornamelijk gericht op interventies geïnitieerd door werkgevers; minder bekend is welke acties werknemers zelf ondernemen om een burn-out te voorkomen. De bevindingen uit een eerdere exploratieve interviewstudie lieten zien dat werknemers proactief gedrag kunnen vertonen om burn-out te voorkomen. Dit gedrag is niet alleen gericht op het werk, maar ook op factoren in het thuis- en persoonlijke domein. Dit artikel beschrijft de kruisvalidatie van een recent ontwikkeld instrument dat meet in welke mate werknemers zelf actie ondernemen om burn-out te voorkomen: de Vragenlijst Proactieve Burn-outpreventiegedrag (VPB). Op basis van gegevens van twee cross-sectionele steekproeven (N1 = 236, N2 = 235) werden exploratieve en confirmatieve factoranalyses uitgevoerd die de factorvaliditeit van het instrument bevestigden. Aanvullende correlatieanalyses lieten zien dat het concept zoals verwacht een positieve samenhang vertoonde met zelfeffectiviteit en een negatieve samenhang met burn-out. De bevindingen suggereren dat proactief burn-outpreventiegedrag op een betrouwbare en valide wijze kan worden gemeten. Indien dit gedrag in vervolgonderzoek effectief blijkt te zijn, is het ontwikkelen en implementeren van een interventie om dit zelf-geïnitieerde gedrag te stimuleren een logische vervolgstap.

De overeenkomst tussen kenmerken van persoon en omgeving – ‘fit’ genoemd – is nodig opdat mensen zich goed voelen op het werk. In onderzoek worden deze kenmerken echter zelden ingevuld met theoretisch onderbouwde concepten. We komen tegemoet aan deze tekortkoming met concepten uit de construal-leveltheorie en zelf-determinatietheorie. In het eerste onderzoek (twee vignetstudies, N = 202) vonden we dat een sterkere fit bereikt wordt wanneer de medewerker die een grote (kleine) sociale en spatiële afstand ervaart ten opzichte van de leidinggevende, met abstracte (concrete) taal wordt aangesproken. In het tweede onderzoek (drie vignetstudies, N = 473) werd gevonden dat fit bij sollicitanten kan gezien worden als de overeenkomst tussen persoonlijke waarden en de waarden specifiek voor de organisatie, maar ook als de overeenkomst tussen persoonlijke waarden en de waarden typisch voor de sector. Organisatie-specifieke fit krijgt meer invloed naarmate sollicitanten een kleinere afstand ervaren ten opzichte van de organisatie; sectortypische fit krijgt dan minder invloed. In het laatste onderzoek (vragenlijststudie, N = 188) bekeken we fit als de overeenkomst tussen intrinsieke (extrinsieke) persoonlijke waarden en intrinsieke (extrinsieke) organisatiewaarden en toonden we aan dat sollicitanten zich vooral laten leiden door fit in extrinsieke waarden. Wetmatigheden uit beide theorieën worden toegepast om nieuwe inzichten in fit te ontdekken.

McCarthy et al. (2010) en Sacco et al. (2003) vonden geen effect van demografische gelijkenis tussen beoordelaar en kandidaat op beoordelingen van het selectie-interview. Beide studies onderzochten hiërarchisch lineaire modellen (HLM). Gebruikmakend van eenzelfde HLM-procedure is binnen het huidige onderzoek nagegaan wat het effect is van gelijkenis op scores die gegeven zijn aan cultureel diverse kandidaten tijdens de selectie van politieagenten op een ander veelgebruikt instrument, namelijk het assessment center (AC). Meer specifiek onderzochten we het similar-to-me-effect van demografische gelijkenis (d.w.z. culturele gelijkenis van de beoordelaar ten aanzien van de kandidaat) en van waargenomen gelijkenis (d.w.z. gelijkenis ten aanzien van specifieke culturele groepen, zoals waargenomen door individuele beoordelaars) op scores op het AC. Demografisch similar-to-me bleek gerelateerd te zijn aan Agency-scores van autochtoon Nederlandse kandidaten en kandidaten met een migratieachtergrond, maar niet aan Communion-scores. Waargenomen similar-to-me had geen effect op de beoordelingen van het AC (d.w.z. Agency en Communion). In zijn algemeenheid bleken de effectgrootten erg klein (R² < .015). Derhalve kan worden geconcludeerd dat we geen bewijs vonden voor een differentieel effect van gelijkenis op de beoordeling van het AC van cultureel diverse kandidaten, wat bevindingen van McCarthy et al. en Sacco et al. repliceert en uitbreidt.