Gedrag & Organisatie - Volume 34, Issue 4, 2021

Telewerken is het ‘werken op afstand’ van een bedrijfslocatie, kantoor of opdrachtgever, waarbij de telewerker wordt ondersteund door informatie- en communicatietechnologie (ICT). Vaak gebeurt dit vanuit huis: hiervoor wordt zowel de term ‘thuiswerken’ als ‘telethuiswerken’ gebruikt. In dit artikel worden de belangrijkste ontwikkelingen besproken in de periode vanaf ongeveer 1980 - toen telewerken in de praktijk werd geïntroduceerd - tot aan de coronacrisis begin 2020 - toen thuiswerken sterk werd aanbevolen door de overheid. Tele(thuis)werkers blijken een zeer heterogene verzameling te vormen van werknemers en zelfstandigen. Ten eerste zijn er grote onderlinge verschillen in de locaties waar of van waaruit ze werken. Ze werken thuis of op een eigen kantoor, onderweg naar klanten of opdrachtgevers, of in satellietkantoren, telewerkcentra en openbare ruimten. Bovendien is er sprake van variatie in de tijd die ze op de verschillende locaties doorbrengen. Ten derde zit er veel variatie in de aard en intensiteit van het ICT-gebruik. Van drie (hoofd)typen telewerkers worden in dit artikel de kenmerken en voor- en nadelen beschreven: telethuiswerkers, mobiele telewerkers en zelfstandig werkende telewerkers. Dit artikel sluit af met een discussie over de rol van autonomie bij telewerk, de relatie tussen telewerk en werkintensivering en de optimale intensiteit van telewerken.

De COVID-19 pandemie kan opgevat worden als een situatie waarin een specifieke vorm van trekactivatie plaatsvindt waarbij persoonlijkheid de kans op besmetting met het COVID-19 virus kan beïnvloeden. In dit onderzoek wordt gekeken naar de relatie tussen HEXACO persoonlijkheid en COVID-19 vermijdingsgedrag, dat wil zeggen het omgaan met de bedreiging die uitgaat van de pandemie en de mate waarin men zich schikt naar de COVID-19 gedragsregels. Daarnaast wordt gekeken in hoeverre COVID-19 vermijdingsgedrag een relatie heeft met een toename in thuiswerken. In een gestratificeerde Nederlandse steekproef van 932 volwassenen (waarvan N = 526 werkten) in september 2020 werd gevonden dat – naast leeftijd – hoge emotionaliteit en consciëntieusheid en lage extraversie de voornaamste unieke persoonlijkheidsvoorspellers van COVID-19 vermijdingsgedrag waren. Daarnaast voorspelden een selectie van zes facetten (angstigheid, sociabiliteit, ijver, weetgierigheid, onconventionaliteit en proactiviteit) COVID-19 vermijdingsgedrag beter dan de HEXACO domeinschalen. De belangrijkste voorspellers van een toename in thuiswerken waren het hebben van een kantoorbaan en een hoge opleiding. Het onderzoek maakt duidelijk dat individuele verschillen een grote rol spelen in hoe men omgaat met de pandemie, maar dat verschillen in opleiding en type baan het meest bepalend zijn voor de mate waarin men is gaan thuiswerken.

De COVID-19 pandemie veranderde onze manier van werken en organiseren drastisch. Zo verrichtten veel werkenden hun taken gedwongen vanuit huis, terwijl ook huisgenoten thuis moesten blijven. Vanuit de Appraisal Theory onderzochten we hoe de evaluatie/waardering van thuiswerk samenhangt met het welzijn (emotionele uitputting en vitaliteit) van thuiswerkers tijdens de eerste COVID-19 lockdown, en welke processen daarbij een rol spelen. Er is gekeken naar de voor- en nadelen van het thuiswerken, het coping potentieel en emoties als voorspellers van welzijn. Veronderstellingen zijn getoetst in een cross-sectioneel onderzoek bij 173 thuiswerkers. Zoals voorspeld door de Appraisal Theory liet coping potentieel sterke relaties met positieve en negatieve emoties zien. De ervaren voordelen van thuiswerk hingen samen met minder emotionele uitputting en de ervaren nadelen van thuiswerk met meer emotionele uitputting. Analyse liet verder twee paden zien: de voordelen van thuiswerk hingen via meer positieve emoties samen met meer vitaliteit, de nadelen van thuiswerk hingen via meer negatieve emoties samen met meer emotionele uitputting. Toepassing van Appraisal Theory biedt meer inzicht in de gunstige en ongunstige mechanismen achter de vastgestelde welzijnsgevolgen voor het COVID-19 thuiswerken. De resultaten hebben implicaties voor toekomstig onderzoek en de praktijk.