NTT Journal for Theology and the Study of Religion - Volume 70, Issue 4, 2016

Tijdens de Eerste Wereldoorlog diende Paul Tillich zijn land en zijn keizer vrijwillig als legerpredikant. In die hoedanigheid beleefde hij sommige van de ergste gevechten, en leed zelf onder de geestelijke effecten van de vernieling die door de oorlog werd aangericht. Desondanks bleef hij op zijn post. Gedurende die vier jaar leidde hij kerkdiensten en preekte hij het Evangelie. Sommige van zijn preken zijn bewaard gebleven en als onderdeel van zijn verzamelde werken gepubliceerd. Dit artikel bevat de resultaten van een eerste, exploratieve studie van de ontwikkeling van het godsbeeld in die preken. Het toont aan dat Tillich in het voorjaar van 1917 een andere God predikt dan aan het begin van de oorlog. In plaats van een God die zich identificeert met het lot van het Duitse volk, verschijnt God vanaf dan als het eeuwige moment in de ziel van ieder mens, en als degene die garant staat voor onze menselijkheid.

Sinds de Verlichting is het moeilijk geworden om in wonderen te geloven vanwege hun singuliere karakter. In de recente filosofie echter is een ‘terugkeer van het wonder’ zichtbaar onder de naam ‘gebeurtenis’. Met behulp van de opvattingen van Alain Badiou en Slavoj Žižek over de gebeurtenis wordt geprobeerd nieuw licht te werpen op de kwestie van het wonder. Buiten de kaders van de Verlichting, die rationaliteit en continuïteit benadrukken en uitgaan van een scherpe tegenstelling tussen transcendentie en immanentie, denken Badiou en Žižek de gebeurtenis niet vanuit haar oorzaak, maar vanuit haar effect. De gebeurtenis sticht waarheid.

In the last decades naturalism, the view that everything works by complex natural processes, leaving free will an illusory phenomenon, has gained influence in the intellectual climate of the West. This article addresses this issue from an unusual angle: the almost forgotten debate about the will(s) of Christ. It shows that classic Christian theology, during the course of its development, has come to articulate a non-naturalistic view of human nature, by stating that the nature ‘assumed’ by the second divine person includes a proper human free will. Theologically this means that, pace mainstream modern and postmodern orthodox theology, even in Christology human nature cannot be a mere instrument of God and his will.

Vanwege ingrijpende maatschappelijke veranderingen is religieus leiderschap veranderd van godsdienstige vertegenwoordiging naar pastorale therapie naar organisatie leiderschap. Traditionele ambtstheologie heeft nog weinig zeggingskracht, terwijl pastores functioneren als professional te midden van vele pastorale vrijwilligers. Nieuwe inzichten vanuit de organisatie- en bestuurswetenschappen blijken goede inzichten te verschaffen in deze dynamieken. Wetenschappers en pastores zoeken naar nieuwe visies op religieus leiderschap om overweg te kunnen met de uitdagingen van een pluralistische postmoderne maatschappij. Deze nieuwe visies presenteren de religieuze leider als interpretatieve leider, als missionaire leider of entrepreneur, als identiteitsleider, en als publieke leider. Verder onderzoek is nodig om deze visies van een gedegen fundament te voorzien.

Wat is het belang van confessionele theologie? In dit artikel dient de Kamper theologie als casus voor het beantwoorden van die vraag. Eerst geef ik een schets van het Nederlandse theologische landschap aan de hand van de drie fora van de theologie: maatschappij, academie en kerk. Ten Daarna typeer ik de Kamper theologie in een aantal karakteristieke trekken. Ten derde verdedig ik dat speciaal binnen de ‘context of discovery’ het deelnemersperspectief van belang is. Als laatste zet ik uiteen wat de specifieke Kamper bijdrage aan de theologie is, waarbij ik de soteriologie als kern neem.