oa Waarom wij werken. Recente literatuur over het arbeidsethos

In zijn nieuwste boek Civilization stelt de gerenommeerde Engelse economisch historicus Niall Ferguson dat het arbeidsethos een van de fundamenten van de ontwikkelde economische samenleving is. Nadat hij in The ascent of money de structuur en opkomst van financiële markten heeft beschreven, is Ferguson in Civilization op zoek naar de oorzaken van de nog steeds dominante positie van het Westen. Als oorzaken benoemt hij: competitie, wetenschap, eigendom, geneeskunde, consumptie en arbeidsethos. In de voetsporen van Max Weber is Ferguson ervan overtuigd dat het arbeidsethos een van de grote drijvende krachten achter de ontwikkeling van het kapitalisme en economische groei is.Ferguson gaat ver in zijn navolging van Weber. Net als bij Weber, ligt voor hem de kern van het westers arbeidsethos in de religie, en dan met name het protestantisme. Hij is ervan overtuigd dat de huidige economische crises in het Westen, en dan vooral die in Europa, worden veroorzaakt door de secularisering. Doordat we het christendom van ons af hebben geschud, zijn we niet bereid nog hard te werken en roepen we de problemen over ons af. Daarentegen ziet Ferguson in de verspreiding van het christendom in China de reden voor de enorme economische groei die China nu doormaakt.Ferguson luidt daarmee de noodklok over de teloorgang van het westers arbeidsethos, maar het is de vraag of die teloorgang zo ernstig is als hij doet voorkomen. Het vraagstuk van het effect van religie op economische ontwikkeling staat inmiddels een aantal jaren prominent op de onderzoeksagenda van economen. De vraag waarom juist protestantse landen economisch zo sterk zijn gegroeid beantwoorden Becker en Woessman (2009) in een opzienbarend artikel met de stelling dat het protestantisme gelovigen ertoe aanzette zelf de Bijbel te lezen om de geopenbaarde waarheid te onderzoeken. Ze laten vervolgens in een minutieuze analyse van de economische ontwikkeling van Duitsland in de 19e eeuw zien dat de geletterdheid veel groter was in protestantse gebieden, en dat in deze gebieden ook de welvaart groter was. Het effect van religie valt weg als geletterdheid in de vergelijkingen wordt opgenomen. In strikte zin kunnen Becker en Woessmann geen harde uitspraken doen over het effect van arbeidsethos, maar hun inschatting is dat het effect naast dat van opleiding maar heel beperkt is. De conclusie van Becker en Woessmann past veel beter dan die die van Ferguson bij de onderzoeksresultaten, zoals die de afgelopen decennia zijn vastgesteld. Er zijn nauwelijks aanwijzingen van een effect van arbeidsethos op economische groei. Eerder lijkt er sprake te zijn van een effect van welvaart op arbeidsethos: naarmate de welvaart hoger is, is het arbeidsethos lager (Wielers & Koster, 2011).