2004
Volume 30, Issue 2023
  • ISSN: 1381-0065
  • E-ISSN: 2772-7726

Abstract

Abstract

In the seventeenth century, the Dutch Republic formed a popular destination on Polish educational tours through Europe. This article examines which travel guides and other printed media in particular steered the gazes and quills of Polish noblemen who journeyed through the Dutch Republic, and how these Poles used such publications to reflect on their own experiences. Analysing several travelogues and a collection of travel poems, it argues that Poles made use of various locally printed sources to determine their itineraries, define their experiences and add visual elements to their travelogues. The by Gotfridus Hegenitius, a Latin travel guide first published in Leiden in 1630, was evidently popular, enabling the transfer of Dutch narratives to Polish sources. In addition, Polish itinerants instrumentalised ephemeral inventories of Leiden’s curiosities, as well as loose prints. In effect, locally printed material conditioned how Poles gave substance to their travels in the Dutch Republic, each of them following their own designs.

Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.5117/JNB2023.007.HULS
2023-09-01
2024-11-15
Loading full text...

Full text loading...

/deliver/fulltext/13810065/30/2023/JNB2023.007.HULS.html?itemId=/content/journals/10.5117/JNB2023.007.HULS&mimeType=html&fmt=ahah

References

  1. Dzieduszycki, Stanisław, [Diariusz podróży do Europie w 1691 r.]. Warszawa: Biblioteka Narodowa, Rps III 12649 (1691-1692)
    [Google Scholar]
  2. Moskorzowski, Hieronim Gratus, Diarius rerum notabilium. Kraków: Biblioteka Książąt Czartoryskich, Rkp 1372 (1645-1650)
    [Google Scholar]
  3. Wąsowski, Bartłomiej Nataniel, Europaea Peregrinatio. Kraków: Biblioteka Książąt Czartoryskich, Rkp 3031 IV (1650-1656)
    [Google Scholar]
  4. Wojsznarowicz, Kazimierz Jan, Wyiazd Jasnie Oswieconego X[ią]z[ę]cia J[ego]m[oś]ci Ostrogskiego z Gdanska do Paryza. Warszawa: Biblioteka Narodowa, Rps BOZ 847 (1667-1669)
    [Google Scholar]
  5. [Abelin, Johann Phillipp], Historis oft Waerachtich Verhael Van den Gantschen toestant van Oorlooge soo die ghevoert is in Duytschlandt (…). Amsterdam: Cornelis Danckaertz, 1642.
    [Google Scholar]
  6. Ampzing, Samuel, Beschryvinge ende lof der Stad Haerlem in Holland. Haarlem: By Adriaen Rooman, 1628.
    [Google Scholar]
  7. Catalogus antiquarum et novarum rerum (…) Lugduni in Batavis in Anatomia Publica. Leiden: Typis Viduae Danielis vander Boxe, 1681.
    [Google Scholar]
  8. Catalogus antiquarum et novarum rerum (…) Lugduni in Batavis. In Anatomia Publica. Leiden: Apud J. Voorn, 1692.
    [Google Scholar]
  9. Gawarecki, Sebastian, Diariusz drogi. Podróż Jana i Marka Sobieskich po Europie, 1646-1648, ed. MarekKunicki-Goldfinger. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2013.
    [Google Scholar]
  10. Hegenitius, Gotfridus, Itinerarium Frisio-Hollandicum. Leiden: Ex. Officina Elzeviriana, 1630.
    [Google Scholar]
  11. Jakuba Teodora Trembeckiego Wirydarz Poetycki. Vol. 1, ed. AleksanderBrückner. Lviv: Nakładem Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej, 1910.
    [Google Scholar]
  12. Kossowicz, Jan Michał, Diariusz podróży po Europie (1682-1688), ed. AnnaMarkiewicz. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2017.
    [Google Scholar]
  13. Pastorius, Joachim, Heroes Sacri, Musa Peregrinans, Flos Poloniae, & Epigrammata Varia. Leszno: Ex Typogr. Danielis Vetteri, 1644.
    [Google Scholar]
  14. Pastorius, Joachim, Heroes Sacri: Peplum Sarmaticum: Musa Peregrinans. Gdańsk: Sumptibus Georgii Försteri, 1653.
    [Google Scholar]
  15. Schaghen, Cornelis, Alckmaar Lof-Dicht. Alkmaar: Ghedruckt by Pieter de Meester, 1621.
    [Google Scholar]
  16. Wąsowski, Bartłomiej Nataniel, ‘Bartholomee Wasowski S.J. Foederatorum ordinum Batavorum Descriptio’, ed. BożenaZboińska-Daszyńska, in: Bijdragen en Mededelingen van het Historisch Genootschap74 (1960), 3-43.
    [Google Scholar]
  17. Zamel, Gottfried, Studiosus Apodemicus, sive de Peregrinationibus Studiosorum Discursus Politicus. Leiden: 1651.
    [Google Scholar]
  18. Baranowski, Jerzy, Bartłomiej Nataniel Wąsowski. Teoretyk i architect XVII wieku. Wrocław/Warszawa/Kraków/Gdańsk: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich/Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1975.
    [Google Scholar]
  19. Berg, R.M. van den, BuijsM. [et al.] (eds.), Bataafs Athene. Een bloemlezing van klassiek Griekse poëzie van de hand van Leidse humanisten van de zestiende tot en met de twintigste eeuw. Leiden: Collegium Classicum c.n. M.F., 1993.
    [Google Scholar]
  20. Bientjes, Julia, Holland und der Holländer im Urteil deutscher Reisender 1400-1800. Groningen: J.B. Wolters, 1967.
    [Google Scholar]
  21. Borek, Piotr, ‘Uwagi o stylu staropolskich relacji pamiętnikarskich’, in: Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis12 (2002), Studia Historicolitteraria nr. 2, 5-21.
    [Google Scholar]
  22. Bömelburg, Hans-Jürgen, ‘Adelige Mobilität und Grand Tour im polnischen und litauischen Adel (1500-1700)’, in: RainderBabel, WernerParavicini (eds.), Grand Tour. Adeliges Reisen und Europäische Kultur vom 14. bis zum 18. Jahrhundert. Ostfildern: Jan Thorbecke Verlag, 2005, 309-326.
    [Google Scholar]
  23. Czapnik, Marianna, ‘Early Modern Polish Travellers Purchasing Books in Italy. Ownership Evidence as a Source of Information’, in: ElizabethDillenburg, HowardLouthan [et al.] (eds.), Print Culture at the Crossroads. The Book and Central Europe. Leiden/Boston: Brill, 2021, 177-194.
    [Google Scholar]
  24. Dziechcińska, Hanna, O staropolskich dziennikach podróży. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 1991.
    [Google Scholar]
  25. Dziechcińska, Hanna, Świat i człowiek w pamiętnikach trzech stuleci: XVI-XVII-XVIII. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2003.
    [Google Scholar]
  26. Enenkel, Karl A.E., Jong, Jan L. de (eds.), Artes Apodemicae and Early Modern Travel Culture, 1550-1700. Leiden/Boston: Brill, 2019.
    [Google Scholar]
  27. Esser, Raingard, The Politics of Memory. The Writing of Partition in the Seventeenth-Century Low Countries. Leiden/Boston: Brill, 2012.
    [Google Scholar]
  28. Haitsma Mulier, Eco, ‘Descriptions of Towns in the Seventeenth-Century Province of Holland’, in: Arthur K.Wheelock, Jr., AdeleSeeff (eds.), The Public and Private in Dutch Culture of the Golden Age. Newark/London: University of Delaware Press/Associated University Presses, 2000, 24-32.
    [Google Scholar]
  29. Hendrix, Harald, ‘Vreemd volk in Holland. Xenofobie en xenofilie in historisch perspectief’, in: HaraldHendrix, TonHoenselaars (eds.), Vreemd volk. Beeldvorming over buitenlanders in de vroegmoderne tijd. Amsterdam: Amsterdam University Press, 1998, 1-19.
    [Google Scholar]
  30. Hendrix, Harald, ‘City Guides and Urban Identities in Early Modern Italy and the Low Countries’, Incontri29 (2014), nr. 1, 3-13.
    [Google Scholar]
  31. Huisman, Tim, ‘Over de wonderbaarlijke genezing van de Pruisische messenslikker. Getuigen van een zeventiende eeuws medisch wonder’, in: Gewina26 (2003), 115-118.
    [Google Scholar]
  32. Hulsenboom, Paul, Moss, Alan, ‘Tracing the Sites of Learned Men. Places and Objects of Knowledge on the Dutch and Polish Grand Tour’, in: KoenScholten, Dirkvan Miert [et al.] (eds.), Memory and Identity in the Learned World. Community Formation in the Early Modern World of Learning and Science. Leiden/Boston: Brill, 2022, 257-306.
    [Google Scholar]
  33. Hulsenboom, Paul, ‘Early Modern Community Formation Across Northern Europe. How and why a poet in Poland engaged with the Delft Thunderclap of 1654’, in: Hannekevan Asperen, LotteJensen (eds.), Dealing with Disasters from Early Modern to Modern Times. Cultural Responses to Catastrophes. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2023, 61-81.
    [Google Scholar]
  34. Ibelings, Bart, ‘Oogst en consumptie van vogels. Het Zevenhuizense bos in de late zestiende eeuw’, in: De Schatkamer. Regionaal Historisch Tijdschrift Midden-Holland26 (2012) nr. 2, 37-46.
    [Google Scholar]
  35. Jager, Angela, Osnabrugge, Marije, Op bezoek in de Republiek. Reisverslagen uit de zeventiende en achttiende eeuw. Zwolle: WBooks, 2022.
    [Google Scholar]
  36. Jong, Erik de, Nature and Art. Dutch Garden and Landscape Architecture, 1650-1740, trans. AnnLangenakens. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2001.
    [Google Scholar]
  37. Jorink, Eric, Reading the Book of Nature in the Dutch Golden Age, 1575-1715, trans. PeterMason. Leiden/Boston: Brill, 2010.
    [Google Scholar]
  38. Kaczmarek, Marian, ‘Specyfika peregrynacji wśród staropolskich form pamiętnikarskich XVI w.’, in: Munera Litteraria. Księga ku czci Profesora Romana Pollaka. Poznań: Polska Akademia Nauk, 1962, 95-105.
    [Google Scholar]
  39. Kiedroń, Stefan, ‘Poolse studenten in Leiden in de 16de en de 17de eeuw’, in: Acta Universitatis Wratislaviensis 1356: Studia Neerlandica et Germanica (1992), 189-204.
    [Google Scholar]
  40. Krzywy, Roman, Od hodoeporikonu do eposu peregrynackiego. Studium z historii form literackich. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Wydział Polonistyki, Instytut Literatury Polskiej, 2001.
    [Google Scholar]
  41. Kucharski, Adam, ‘Religijne aspekty peregrynacji polskich protestantów w pierwszej połowie XVII w. na przykładzie diariusza arianina Hieronima Gratusa Moskorzowskiego (1645-1650)’, in: TomaszCiesielski, AnnaFilipczak-Kocur (eds.), Rzeczpospolita państwem wielu narodowości i wyznań. XVI-XVIIIwiek. Warszawa/Opole: Wydawnictwo DiG, 2008, 355-368.
    [Google Scholar]
  42. Kucharski, Adam, ‘Peregrynant uczony. Biblioteki i książki w programie i realiach staropolskich podróży XVII wieku’, in: Folia Toruniensia11 (2011), 17-34.
    [Google Scholar]
  43. Kucharski, Adam, ‘Turystyka i edukajca. Zagraniczna peregrynacja młodego polskiego magnata w relacji księdza Kazimierza Jana Wojsznarowicza (1667-1669)’, in: Studia Gdańskie29 (2011), 205-227.
    [Google Scholar]
  44. Kucharski, Adam, ‘Grand Tour Tomasza, Michała i Marcina Zamoyskich z przełomu XVII i XVIII wieku’, in: Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym33 (2015), nr. 2, 73-101.
    [Google Scholar]
  45. Markiewicz, Anna, ‘“Malowanie Rubensa w złocistych ramach”. Dzieła sztuki w diariuszu podróży Jerzego Dzieduszyckiego’, in: IrenaRolska (ed.), Studia nad sztuką renesansu i baroku. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2016, 305-327.
    [Google Scholar]
  46. Markiewicz, Anna, ‘Sztuka sakralna w dzienniku podróży po Europie Jana Michała Kossowicza (1682-1688)’, in: DanutaQuirini-Popławska, ŁukaszBurkiewicz (eds.), Sacrum w Mieście. Vol. 2. Epoka nowożytna i czasy współczesne: Wymiar religijny, kulturalny i społeczny. Kraków: Akademia Ignatianum w Krakowie/Wydawnictwo WAM, 2016, 49-62.
    [Google Scholar]
  47. Moolenbroek, Jaap van, Nederlandse kruisvaarders naar Damiate aan de Nijl. Acht eeuwen geschiedenis en fantasie in woord en beeld. Hilversum: Verloren, 2016.
    [Google Scholar]
  48. Moroz, Grzegorz, AGeneric History of Travel Writing in Anglophoneand Polish Literature. Leiden/Boston: Brill, 2020.
    [Google Scholar]
  49. Moss, Alan, Gemaakt op reis. Nederlandse jongeren op reis in de zeventiende eeuw. Hilversum: Verloren, 2023.
    [Google Scholar]
  50. Nierop, Henk van, ‘How to honour one’s city. Samuel Ampzing’s vision on the history of Haarlem’, in: Theoretische Geschiedenis20 (1993), 268-282.
    [Google Scholar]
  51. Otterspeer, Willem, Groepsportret met dame. Vol. 1. Het bolwerk van de vrijheid: de Leidse universiteit, 1575-1672, Amsterdam: Bert Bakker, 2000.
    [Google Scholar]
  52. Paul, Wouter, ‘Zevenhuizen’, in: JohanKnoester (ed.), Thuis in Zuidplas. Van Polder tot Gemeente. Nieuwerkerk aan den IJssel: Gemeente Zuidplas, 2010, 103-126.
    [Google Scholar]
  53. Pettergree, Andrew, Weduwen, Arthur der, The Bookshop of the World. Making and Trading Books in the Dutch Golden Age. New Haven/London: Yale University Press, 2019.
    [Google Scholar]
  54. Pietrzak, Jarosław, ‘Podróż edukacyjna Aleksandra Janusza księcia Ostrogskiego-Zasławskiego w latach 1667-1669 po krajach Europy Zachodniej jako przykład relacji łączących wychowanka z jego preceptorem w świetle diariusza i korespondencji’, in: DorotaŻołądź-Strzelczyk, Małgorzata E.Kowalczyk (eds.), Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych. Wrocław: Wydawnictwo Chronicon, 2017, 269-294.
    [Google Scholar]
  55. Pietrzyk, Zdzisław, ‘Relacja z podróży jezuity Bartłomieja Nataniela Wąsowskiego’, in: BogdanRok, FilipWolański (eds.), Staropolskie podróżowanie. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2016, 263-270.
    [Google Scholar]
  56. Stapel, Leonore, ‘“Tuyn van Holland, Moeder der Wijsheyt en bequam tot de drapery”. Reputatie en zelfbeeld van Leiden in beeld en tekst (circa 1590-1660)’, De Zeventiende Eeuw. Cultuur in de Nederlanden in interdisciplinair perspectief22 (2006), nr. 1, 149-169.
    [Google Scholar]
  57. Strien, Kees van, Touring the Low Countries. Accounts of British Travellers, 1660-1720. Amsterdam: Amsterdam University Press, 1998.
    [Google Scholar]
  58. Strien-Chardonneau, Madeleine van, Le voyage de Hollande. Récits de voyageurs français dans les Provinces-Unies, 1748-1795. Oxford: Oxford University Press, 1994.
    [Google Scholar]
  59. Strien-ChardonneauMadeleine van, ‘Leiden, metropool der muzen en tuin van Holland. Leiden in Jean Nicolas Parivals Les Délices de la Hollande’, in: De Zeventiende Eeuw. Cultuur in de Nederlanden in interdisciplinair perspectief22 (2006), nr. 1, 171-184.
    [Google Scholar]
  60. Ślęczka, Tomasz, ‘The eighteenth-century Dutch Republic and its inhabitants in the eyes of Teodor Anzelm Dzwonkowski’, in: Neerlandica Wratislaviensia32 (2021), 157-175.
    [Google Scholar]
  61. Tazbir, Janusz, ‘Diariusz Hieronima Gratusa Moskorzowskiego (1645-1650)’, in: Przegląd Historyczny54 (1963), nr. 4, 631-650.
    [Google Scholar]
  62. Tazbir, Janusz, ‘Niderlandy i sztuka niderlandzka w opinii polskich podróżników epoki Rubensa’, in: Jacek A.Ojrzyński (ed.), Rubens, Niderlandy i Polska. Materiały sesji naukowej Lódź 25-26 lutego 1977. Łódź: Muzeum Sztuki w Łodzi, 1978, 27-41.
    [Google Scholar]
  63. Toffolo, Sandra, ‘The Pilgrim, the City and the Book: The Role of the Mobility of Pilgrims in Book Circulation in Renaissance Venice’, in: Arthurder Weduwen, MalcolmWalsby (eds.), The Book World of Early Modern Europe. Essays in Honour of Andrew Pettegree. Vol. 2. Leiden/Boston: Brill, 2022, 131-153.
    [Google Scholar]
  64. Tygielski, Wojciech, W podróży po Europie. Studia z dziejów kultury nowożytnej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2019.
    [Google Scholar]
  65. Tygielski, Wojciech, ‘Niderlandy na trasach staropolskich peregrynantów w XVII w.’, in: Przegląd Historyczny111 (2020), nr. 4, 967-989.
    [Google Scholar]
  66. Verbaan, Eddy, De woonplaats van de faam. Grondslagen van de stadsbeschrijving in de zeventiende-eeuwse Republiek. Hilversum: Verloren, 2011.
    [Google Scholar]
  67. Verhoeven, Gerrit, ‘“Brought together at great effort”: the place of author, publisher and reader in the genesis of the early modern travel guide’, in: Quaerendo34 (2004), nr. 3-4, 240-253.
    [Google Scholar]
  68. Verhoeven, Gerrit, Anders Reizen? Evoluties in vroegmoderne reiservaringen van Hollandse en Brabantse elites (1600-1750). Hilversum: Verloren, 2009.
    [Google Scholar]
  69. Verhoeven, Gerrit, ‘Visiting the Theatre of War. Fortresses, battlefields, and the bellicose past of the southern Low Countries (1697-1750)’, in: Incontri. Rivista europea di studi italiani29 (2014), nr. 1, 78-94.
    [Google Scholar]
  70. Visser, Sibbe Jan, Samuel Naeranus (1582-1641) en Johannes Naeranus (1608-1679). Twee remonstrantse theologen op de bres voor godsdienstige verdraagzaamheid. Hilversum: Verloren, 2011.
    [Google Scholar]
  71. Wiegand, Hermann, ‘Hodoeporica. Zur neulateinischen Reisedichtung des sechzehnten Jahrhunderts’, in: Peter J.Brenner (ed.), Der Reisebericht. Die Entwicklung einer Gattung in der deutschen Literatur. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1989, 117-139.
    [Google Scholar]
  72. Witkam, H.J., Catalogues of all the chiefest rarities in the publick anatomie hall of the university of Leyden. Leiden, 1980.
    [Google Scholar]
  73. Żołądź-Strzelczyk, Dorota, O przedsięwzięciu peregrynacyjej. Edukacyjne wojaże szlachty z Rzeczypospolitej w świetle instrukcji podróżnych. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2020.
    [Google Scholar]
/content/journals/10.5117/JNB2023.007.HULS
Loading
/content/journals/10.5117/JNB2023.007.HULS
Loading

Data & Media loading...

This is a required field
Please enter a valid email address
Approval was a Success
Invalid data
An Error Occurred
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error