NTT Journal for Theology and the Study of Religion - Volume 70, Issue 3, 2016

Het Perzische rijk van de Sasaniden is de primaire context van de Babylonische Talmoed en van de ontwikkeling van verschillende vormen van Christendom en de geboortegrond van het Manicheïsme en de godsdienst van de Mandeeërs. Het Sasanidenrijk staat daarom terecht bekend als de kraamkamer van een aantal wereldgodsdiensten. Hoewel het in chronologisch opzicht hoort tot de periode van de Late Oudheid, moet het Sasanidenrijk gezien worden als een zelfstandig cultuurgebied met een geheel eigen organisatie van religieus pluralisme. Dit artikel bespreekt een aantal nieuwe ontwikkelingen in de sterk groeiende wetenschappelijke belangstelling voor deze context en schetst een aantal voorwaarden voor een succesvol onderzoekprogramma.

Het 'fragment' van Anaximenes is een pseudo-citaat. We hebben hier zoals zo vaak te maken met een geval van actualisering door middel van (her)interpretatie. Het expliciete argument dat gebaseerd is op de analogie van de menselijke ziel en het leidend beginsel van de kosmos kan niet vroeg zijn, maar wijst op een Stoische achtergrond, zoals ook het gebruik van de term pneuma als equivalent voor de vroege term aër (lucht). De weerlegging van de aan Anaximenes toegeschreven these gebruikt een op de Stoische theorie toegesneden adaptatie van een argument van Aristoteles.

The current paper aims to contribute to our understanding of Paul’s anthropology and consequently his attitude towards his cultural context. Therefore, George H. van Kooten’s thesis that Paul’s anthropology incorporates a so-called Jewish trichotomy of pneuma-psyche-sōma that is equivalent to the Greek trichotomy of nous-psyche-sōma is evaluated. On the basis of 1 Corinthians 2 and 1 Corinthians 14, it is argued that Van Kooten’s thesis of a Jewish trichotomy cannot stand. On the contrary, it is probable that Paul employed the Greek trichotomy by interpreting it in a ‘Christian’ manner. In Paul, the nous receives the Spirit that transforms the believer. Thus, Paul interacts with an anthropology that was common in his cultural context, but qualified it by emphasising the role of the Spirit of God.

In de gedrukte versie van Genesis Rabba staat een parabel van R. Akiva die in oudere manuscripten alleen kort genoemd wordt. De parabel belicht de vraag of God op de sabbat werkt door middel van de taal van religieuze wetten – een zeldzaam fenomeen binnen het genre van de parabels. Dit artikel vergelijkt de wetscontext, in het bijzonder het vraagstuk rondom het verplaatsen van goederen op de sabbat, met een passage uit het evangelie naar Johannes (5:1-13). Het betoogt dat beide teksten twee vraagstukken combineren: het verplaatsen van goederen op de sabbat en de vraag hoe God op de sabbat werkt. Bovendien suggereren sommige details van de parabel (bijvoorbeeld het motief van God als enige autoriteit binnen zijn domein) als ook de midrasj-achtige context van de parabel interactie met christelijke stemmen. De parabel zou dus in een context van interreligieus debat kunnen zijn ontstaan, als antwoord op christelijke claims dat Jezus, net zoals zijn Vader, op de sabbat werkt.

Kafka’s stories contain an element that is essential to understanding Jewish parables: they seem to lead to a dead-end street, by bringing forward an anomaly. Sometimes vital information is missing or the task turns out to be impossible or testifying of a cruel intent. In the Midrash collection of Seder Eliyahu we find similar anomalies and bizarre and cruel traits. Although the parables in the gospels are more sober than those in Seder Eliyahu, they too share the same traits. Attempts to explain these anomalies away by pointing to a supposed practice in society or to propose a harmonizing reading fail to acknowledge the crucial function of the anomaly.

De parabel van de lamme en de blinde komt voor in verscheidene rabbijnse bronnen, in een discussie tussen Rabbi Jehuda ha-nasi en de romeinse filosoof ‘Antoninus’ over de verhouding tussen lichaam en ziel. Op haar beurt maakt deze masjal weer deel uit van een midrash op Exodus 15:1. In de verschillende rabbijnse bronnen waar deze masjal is opgenomen, en zelfs binnen de bronnen, vinden we geen eenduidige rabbijnse positie aangaande de verhouding tussen lichaam en ziel. Ook het onderscheid tussen de ‘rabbijnse’ en de ‘romeinse’ posities is niet zo duidelijk als men zou kunnen verwachten.

Martin Hengels Judentum und Hellenismus (1969) heeft de studie van het antieke jodendom en vroege christendom diepgaand beïnvloed. Zijn these van de hellenisering van het vóórchristelijke jodendom in Palestina heeft een debat ontketend dat tot op vandaag voortduurt. In dit artikel wordt zijn these kort geschetst, gevolgd door een overzicht van de belangrijkste punten van kritiek die door zijn meest vooraanstaande critici zijn geuit.