2004
Volume 31 Number 1
  • ISSN: 0778-8304
  • E-ISSN: 2665-9484

Abstract

Abstract

This article studies the place of religion in the military welfare services of the Dutch Armed Forces during the Indonesian war of independence (1945-1950). During this war, the Dutch government deployed 200,000 soldiers in Indonesia. In the Netherlands debates arose on the immoral (sexual) behavior and religious decline of these soldiers. Military clubhouses were presented as a weapon in the fight against immorality. The Dutch army preferred ‘neutral’ clubhouses without a specific Protestant or Catholic identity but inclusive to everyone. However, Dutch churches and religious organizations successfully argued for clubhouses and welfare work based on a specific confessional tradition. Notwithstanding the discussions, the military clubhouses were of support for Dutch soldiers in Indonesia, whether it be explicit Christian or neutral institutions.

Loading

Article metrics loading...

/content/journals/10.5117/TRA2022.1.004.JAGE
2022-12-01
2024-11-15
Loading full text...

Full text loading...

/deliver/fulltext/07788304/31/1/TRA2022.1.004.JAGE.html?itemId=/content/journals/10.5117/TRA2022.1.004.JAGE&mimeType=html&fmt=ahah

References

  1. Amsterdam, NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD)Collectie correspondentie, nummer toegang 247.
    [Google Scholar]
  2. Boxmeer, Archief Nederlands Carmelitaans InstituutCollectie legeraalmoezeniers, map C.I., 7a.
    [Google Scholar]
  3. Den Haag, Nationaal Archief (NA)Archief Commandant Zeemacht in Nederlands-Indië, nummer toegang 2.13.72. Archief Dienst Protestantse en Rooms-Katholieke Geestelijke Verzorging (DGV), nummer toegang 2.13.197. Archief Hoofdvlootaalmoezenier, nummer toegang 2.13.244. Archief Nationale Inspanning Welzijnszorg Indië (NIWIN), nummer toegang 2.13.107. Archief Staf Depot Nederlands-Indië, nummer toegang 2.13.104. Verbaalarchief Ministerie van Oorlog/Defensie, nummer toegang 2.13.151.
    [Google Scholar]
  4. Den Haag, Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH)Archief Christelijke Militairen Bond voor Oost- en West-Indië (CMB), nummer toegang 028. Archief De Kluis, nummer toegang 506. Losse Stukken, nummer toegang 057.
    [Google Scholar]
  5. Nijmegen, Katholiek Documentatiecentrum (KDC)Archief Aartsbisdom Jakarta (AJAK). Archief Centrale Katholieke Militaire Tehuizen (CKMT). Archief L.A.M. Goossens (GOOL). Archief M.D. Lam (LAM). Archief Nationaal Katholiek Thuisfront (NKT).
    [Google Scholar]
  6. Rijswijk, Semi-Statisch Informatiebeheer Defensie (SIB)Archief Protestantse Geestelijke Verzorging Koninklijke Marine (PGKM).
    [Google Scholar]
  7. Soesterberg, Nationaal Militair Museum (NMM)Collectie Rienstra, inv. nr. 00313307.
    [Google Scholar]
  8. Utrecht, Utrechts Archief (UA)Archief Aartsbisdom Utrecht (AAU), nummer toegang 449. Archief Deputaatschap geestelijke verzorging zee-, land- en luchtmacht van de Gereformeerde Kerken in Nederland (DepGV), nummer toegang 65-1. Archief Generale Synode van de Nederlandse Hervormde Kerk, nummer toegang 1503. Archief Humanistisch Verbond (HV), nummer toegang 75.
    [Google Scholar]
  9. Acksen, W.H., De belevenissen van een reserve-officier in vrede en oorlog. De Bilt, 1988.
    [Google Scholar]
  10. Baudet, Floribert, Het vierde wapen. Voorlichting, propaganda en volksweerbaarheid, 1944-1953. Amsterdam, 2013.
    [Google Scholar]
  11. Beyens, Nele, Overgangspolitiek. De strijd om de macht in Nederland en Frankrijk na de Tweede Wereldoorlog. Amsterdam, 2009.
    [Google Scholar]
  12. Bieger, Ph. P., ‘Een beschouwing over het moreel en een enquête-onderzoek’, Nederlands Militair Geneeskundig Tijdschrift, 2 (1949).
    [Google Scholar]
  13. Brabers, Jules, Van pioniers tot professionals. De dienst humanistisch geestelijke verzorging bij de krijgsmacht (1964-2004). Utrecht, 2005.
    [Google Scholar]
  14. Bruijn, Jan de, ‘Van Pieter ’t Hoen tot Joop van den Ende. Tweehonderd jaar publieke moraal in Nederland,’ in: J.de Bruijn e.a. (red), Geen heersende kerk, geen heersende staat. De verhouding tussen kerk en staat 1796-1996 (’s-Gravenhage, 1998), 97-116.
    [Google Scholar]
  15. Bouman, B., Van driekleur tot rood-wit. De Indonesische officieren uit het KNIL 1900-1950. ’s-Gravenhage, 1995.
    [Google Scholar]
  16. Copeland, Jeffrey C. en YanXu (red.), The YMCA at War. Collaboration and Conflict during the World Wars. Lanham, 2018.
    [Google Scholar]
  17. Claus, David, ‘Variis modis bene fit (Op verschillende wijzen kan het goed gebeuren). Ontstaansgeschiedenis van de protestantse geestelijke verzorging in het leger 1815-1939,’ in: ElsBoon, JanHoffenaar en WilcoVeltkamp (red.), Met het Woord onder de wapenen. Protestantse geestelijke verzorging in de krijgsmacht vanaf 1914 (Zoetermeer, 2016), 15-34.
    [Google Scholar]
  18. Dalen, Henk van, Bij de inlichtingendienst op Midden-Java. Oldemarkt2005.
    [Google Scholar]
  19. Dam, Peter van, Staat van verzuiling. Over een Nederlands mythe. Amsterdam, 2011.
    [Google Scholar]
  20. Doelman, Jaap, ‘Geestelijke verzorging van ‘onze jongens in Indië’. Historisch Tijdschrift GKN, 14 (2008), 3-16.
    [Google Scholar]
  21. Donckers, A.J., God bij het leger in de kolonie. Een geschiedenis van het pastoraat als geestelijke verzorging in Nederlands-Indië, 1807-1950. Budel, 2004.
    [Google Scholar]
  22. Goossens, L.A.M., Geestelijke verzorging Koninklijke Landmacht. Ontstaan en eerste ontwikkeling. Den Haag, 1974.
    [Google Scholar]
  23. Hagen, T.J., Onze militaire tehuizen en hun toekomst. Arnhem, 1917.
    [Google Scholar]
  24. Harinck, George, ‘Via veldprediker naar legerpredikant. De protestantse kerken en de wederzijdse doordringing van kerk en leger’ in: EnneKoops en Henkvan der Linden (red.), De kogel door de kerk? Het Nederlandse christendom en de Eerste Wereldoorlog (Soesterberg, 2014), 107-132.
    [Google Scholar]
  25. Harinck, C.H.C. en BartLuttikhuis, ‘Verzuilde oecumene. Gereformeerde jongens overzee tussen Hollandse verwachtingen en Indische verleidingen’, in: Marleenvan den Berg en GeorgeHarinck (red.), Voor de geest en het moreel van de troepen. De kerken en de oorlog in Indonesië (Hilversum, 2018) 125-144.
    [Google Scholar]
  26. Hassner, Ron E., ‘Hypotheses on Religion in the Military’, International Studies Review, 18 (2016) 2, 312-332.
    [Google Scholar]
  27. Hoffenaar, Jan, ‘Een zeer tere kwestie. Voorlichting aan militairen in de weekbladen De Pen Gun en Het Lichtspoor (1945-1951), Mededelingen van de Sectie Militaire Geschiedenis Landmachtstaf deel 9 (’s-Gravenhage, 1986), 75-101.
    [Google Scholar]
  28. Houtman, C., ‘Het Tehuis voor Militairen te ’s-Gravenhage. Een kwart eeuw protestantse evangelisatie onder de Haagse miliciens (1867-1893)’, Mars et Historia, 54 (2020) 3, 12-17
    [Google Scholar]
  29. Hul, W.L. van ‘t, Besloten. Politieke onderhandelingen tussen de Nederlandse overheid en religieuze organisaties, 1946–1996. Dissertatie Universiteit van Amsterdam, 2020.
    [Google Scholar]
  30. Jager, Koos-jan de, ‘Plaatsen waar de ziel kan rusten. Een kleine geschiedenis van protestantse militaire tehuizen in Nederlands-Indië/Indonesië, 1880-1950, Mars et Historia, 55 (2021) 4, 22-30.
    [Google Scholar]
  31. Kannekens, Scott, Waar blijft de veldprediker? De werving van protestantse geestelijke verzorgers voor de Koninklijke Landmacht in Nederlands-Indië, 1945-1950. Ongepubliceerde masterscriptie, Universiteit Leiden, 2016.
    [Google Scholar]
  32. Kannekens, Scott, ‘Noodkreten uit Indië. Ds. Koningsberger en de protestantse geestelijke verzorging tijdens de dekolonisatie van Indonesië’, in: ElsBoon, JanHoffenaar en WilcoVeltkamp (red.), Met het Woord onder de wapenen. Protestantse geestelijke verzorging in de krijgsmacht vanaf 1914 (Zoetermeer, 2016) 53-70.
    [Google Scholar]
  33. Kerver, Angeline, en Gerritde Wilde, Het oerwoud beangstigt mij! Dagboek van een dienstplicht. Sneek, 2009.
    [Google Scholar]
  34. Kerkdijk, Gerrit, Soldaat E. Kerkdijk. Doetinchem, 2009.
    [Google Scholar]
  35. Koningsberger, J.C., en HenkFonteyn, Met de stoottroepen naar Indië. Dagboeknotities van veldprediker J.C. Koningsberger. z.p., 2009.
    [Google Scholar]
  36. Koopman, K.A., en C.M.van der Mast (red.), De geschiedenis: Gedenkboek PMT 1874-1989. 115 jaar Protestantse Militaire Tehuizen. Utrecht, 1989.
    [Google Scholar]
  37. Koornneef, P., T.de Kruijff en J.Voskuil, Een brug tussen krijgsmacht en samenleving. 1874-1999. Koninklijke Nederlandse Militaire Bond Pro Rege. Utrecht, 1999.
    [Google Scholar]
  38. Linde, Maarten van der, Het visioen van Eijkman. Dr. J. Eijkman, de Amsterdamsche Maatschappij voor Jongemannen en de vernieuwing van Nederland 1892-1945. Hilversum, 2003.
    [Google Scholar]
  39. Loo, Vilan van de, Johannes “Pa” van der Steur (1865-1945) zijn leven, zijn werk en zijn Steurtjes. Den Haag, 2015.
    [Google Scholar]
  40. Meynen, J., ‘De opbouw van ons nieuwe leger’, Op de brug, radiovoordracht 3augustus1945.
    [Google Scholar]
  41. Mijl, J. van der, ‘Soldaat en Aalmoezenier’, Missiefront, 1946, no. 4, p. 28-29.
    [Google Scholar]
  42. Moor, Jaap de, ‘Met klewang en karabijn: een militaire geschiedenis van Nederlands-Indië (1815-1949)’, in: Jaap R.Bruijn en Cees B.Wels, Met man en macht. De militaire geschiedenis van Nederland 1550-2000 (Amsterdam, 2003) 199-244.
    [Google Scholar]
  43. Na vijftig jaren. Gedenkboek van den Nederlandschen Militairen Bond. Amersfoort, 1924.
    [Google Scholar]
  44. Oostindie, Gert, Soldaat in Indonesië, 1945-1950. Getuigenissen van een oorlog aan de verkeerde kant van de geschiedenis. Amsterdam, 2015.
    [Google Scholar]
  45. Peeters, Tom, Vreest God, eert den Koning. Heeswijk, 2012.
    [Google Scholar]
  46. Penders, Peter, Veldpost Sumatra. Leeuwarden, 2016.
    [Google Scholar]
  47. Poels, Vefie, ‘‘Niet te veel preken.’ Nederlandse aalmoezeniers tussen moraal en moreel in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog’, in: Marleenvan den Berg en GeorgeHarinck (red.), Voor de geest en het moreel van de troepen. De kerken en de oorlog in Indonesië, 1945-1950 (Hilversum, 2018) 55-74.
    [Google Scholar]
  48. Post, Hans, Bandjir over Noord-Sumatra. Medan, 1947.
    [Google Scholar]
  49. Recueil Militair en Legerorders. Zevende beknopte uitgave, eerste deel 1814-1940. Bijgewerkt tot en met legerorder 1949 no. 100. ’s-Gravenhage, 1949.
    [Google Scholar]
  50. Reglement betreffende de krijgstucht. Z.p., 1931.
    [Google Scholar]
  51. Rollin Couquerque, L.M. (red.), Verzameling van wetten en besluiten betreffende het militair straf- en tuchtrecht bij de zee- en bij de landmacht. ’s-Gravenhage, 1946.
    [Google Scholar]
  52. Romeyn, D., ‘De zielverzorging bij ons gemobiliseerde leger’, De Militaire Spectator, 84 (1915), supplement bij jaargang 1915.
    [Google Scholar]
  53. Scagliola, Stef, Last van de oorlog. De Nederlandse oorlogsmisdaden in Indonesië en hun verwerking. Amsterdam, 2002.
    [Google Scholar]
  54. Schoenmaker, Ben, Burgerzin en soldatengeest. De relatie tussen volk, leger en vloot 1832-1914. Amsterdam, 2009.
    [Google Scholar]
  55. Schulten, J.W.M., ‘Soldaten, legerleiding en thuisfront: een belangengemeenschap onder een ongelukkig gesternte’, in: G.Teitler en P.M.H.Groen red., De politionele acties (Amsterdam, 1987) 29-43.
    [Google Scholar]
  56. Schulten, J.W.M., De Nederlandse officier en zijn geschiedenis. Honderdvijfentwintig jaar KVEO. Amsterdam, 2002.
    [Google Scholar]
  57. Smedema, Ids, ‘Opletten en niet in de weg lopen is het enige parool. Veldpredikers in de meidagen van 1940’, in: ElsBoon, JanHoffenaar en WilcoVeltkamp (red.), Met het Woord onder de wapenen. Protestantse geestelijke verzorging in de krijgsmacht vanaf 1914 (Zoetermeer2016) 35-51.
    [Google Scholar]
  58. Sloos, Louis Ph., Gewapend met kennis. 500 jaar militaire boekcultuur in Nederland. Nijmegen, 2012.
    [Google Scholar]
  59. Soldaat overzee. Hengelo, 1948.
    [Google Scholar]
  60. Wallet, Bart, ‘De vaste wil om het jodendom niet te vergeten. Joodse militairen en hun geestelijke verzorging in Indonesië, 1945-1950’. in: Marleenvan den Berg en GeorgeHarinck (red.), Voor de geest en het moreel van de troepen. De kerken en de oorlog in Indonesië, 1945-1950 (Hilversum, 2018) 205-226.
    [Google Scholar]
  61. Wietsma, Annegriet, en StefScagliola, Liefde in tijden van oorlog. Onze jongens en hun verzwegen kinderen in de Oost. Amsterdam, 2013.
    [Google Scholar]
  62. Witteveen, K.M., ‘De andere bonden. De Vrijzinnig Christelijke Jongeren Bond; De Rijzende Kerk; de Jeugd Gemeenschap; de Vrije Vogels; het Bosvolk’, in: C.Boer e.a. (red.), Het jonge hart. Het verhaal van de Vrijzinnig Christelijke Jeugd Centrale (1915-1985) (Zoetermeer1994) 106-196.
    [Google Scholar]
  63. Worp, Johan van de, Rood noch oranje. De sociale strijd van de Nederlandse marinematroos, 1870-1914. Den Haag, 2022.
    [Google Scholar]
/content/journals/10.5117/TRA2022.1.004.JAGE
Loading
/content/journals/10.5117/TRA2022.1.004.JAGE
Loading

Data & Media loading...

This is a required field
Please enter a valid email address
Approval was a Success
Invalid data
An Error Occurred
Approval was partially successful, following selected items could not be processed due to error