Gedrag & Organisatie - Volume 36, Issue 4, 2023

Deze studie beoogt meer inzicht te geven in de relatie tussen empowerend leiderschap en proactief werkgedrag. Op basis van de empowerment- en telewerkliteratuur werd gehypothetiseerd dat empowerend leiderschap enerzijds mogelijkheden voor thuiswerkers schept, waarbij dezen meer zelf-effectiviteit ervaren en meer proactief werkgedrag vertonen. Anderzijds kan het een belastend proces in gang zetten, waarbij werknemers meer rolambiguïteit ervaren en minder proactief werkgedrag vertonen. Daarnaast werd verwacht dat professionele isolatie de verwachte positieve indirecte relatie tussen empowerend leiderschap en proactief werkgedrag via zelf-effectiviteit verzwakt en de verwachte negatieve indirecte relatie tussen empowerend leiderschap en proactief werkgedrag via rolambiguïteit versterkt. Op basis van data, verzameld onder 345 thuiswerkende werknemers tijdens de COVID-19-pandemie, bleek dat empowerend leiderschap een positieve indirecte relatie had met proactief werkgedrag via zelf-effectiviteit, en dat professionele isolatie deze relatie verzwakte. De indirecte relatie tussen empowerend leiderschap en proactief werkgedrag via rolambiguïteit was niet significant en werd niet gemodereerd door professionele isolatie. Er werd wel een onverwachte negatieve relatie gevonden tussen empowerend leiderschap en rolambiguïteit. Deze bevindingen dragen bij aan het debat rondom leiderschap in thuiswerkcontexten en hebben implicaties voor vervolgonderzoek en de managementpraktijk.

Deze studie heeft als doel om de effectiviteit van een nieuwe training voor leidinggevenden m.b.t. aandachtige leidercommunicatie te testen. Aandachtige leidercommunicatie verwijst naar “een open, aandachtige houding tijdens een gesprek met een werknemer”. De potentiële werkingsmechanismen van de training werden getest door de integratie van de Zelf-Determinatie Theorie en Kahn’s psychologische voorwaarden voor bevlogenheid. De training werd longitudinaal getest met twee groepen leidinggevenden (NT1 = 18) uit publieke organisaties en hun medewerkers (NT1 = 129). Doordat de datavergaring tijdens een lockdown met verplicht thuiswerken plaatsvond, werd ook communicatie in de digitale omgeving onderzocht. Data van medewerkers lieten positieve resultaten zien betreffende (tevredenheid met aandachtige) communicatie van leiders, dienend leiderschap, vertrouwen in de leider, en mindfulness in communicatie, hoewel niet bij beide trainingsgroepen. Psychologische behoeftebevrediging medieerde de relatie tussen aandachtige leidercommunicatie en burn-out. Kahn’s psychologische voorwaarden voor persoonlijke bevlogenheid (beschikbaarheid, betekenisvolheid en veiligheid) medieerden de relatie tussen aandachtige leidercommunicatie en zowel bevlogenheid als burn-out. Uit open vragen over de lockdown bleek dat de ervaring van werknemers met betrekking tot thuiswerken varieerde van zeer positief tot extreem negatief. Zij rapporteerden over het algemeen geen effect op het leiderschap van hun leidinggevende, terwijl leiders aangaven dat thuiswerken hun communicatie met werknemers drastisch beïnvloedde.

Werknemers hechten veel belang aan hoe ze denken dat hun leidinggevende hen ziet. Dergelijke metapercepties kleuren hoe werknemers gedragingen van hun leidinggevende interpreteren en zijn sterk bepalend voor hun gedrag en motivatie. In dit artikel beantwoorden we recente oproepen om de rol van metaperceptie als potentiële hefboom voor de effectiviteit van leiderschap te onderzoeken. Transformationeel leiderschap is lang gezien als een wondermiddel voor werktevredenheid, maar is niet altijd even effectief. Wij verwachtten dat metaperceptie van competentie – bijvoorbeeld “Ik denk dat mijn supervisor vindt dat ik geweldig werk lever” – een belangrijke moderator is. In een veldstudie onder 340 werknemers van organisaties uit verschillende sectoren vonden wij een positieve relatie tussen transformationeel leiderschap en werktevredenheid via psychologische empowerment. Zoals voorspeld werd deze indirecte relatie gemodereerd door de metaperceptie van competentie. Dit suggereert dat transformationeel leiderschap vooral effectief is voor werknemers die geloven dat hun leidinggevende hen competent vindt. De bevindingen dragen bij aan toenemend inzicht in de invloed van metapercepties op de werkplek. In het licht van het wereldwijde tekort aan arbeidskrachten is werknemertevredenheid van groot belang voor het behoud van personeel, en kennis over metapercepties brengt ons een stap dichter bij het optimaal benutten van de positieve effecten van transformationeel leiderschap.