Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken - Volume 22, Issue 3, 2006

Op woensdag 1 juni 2005 ging Nederland naar de stembus. Niet voor een verkiezing, maar om antwoord te geven op de vraag 'Bent u voor of tegen instemming door Nederland met het Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa?' Met de beantwoording van deze vraag is ons land in één klap veranderd van gewaardeerd supporter tot fervent criticaster van de Europese Unie. Opmerkelijk is dat sindsdien het hoe en waarom van deze koersverandering weinig systematisch is geanalyseerd. Maar misschien is er nu, ruim een jaar later, voldoende distantie om een paar mogelijke achtergronden en verklaringen nog eens op een rij te zetten?

Hoewel de verwachtingen van deskundigen over de toekomstige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt uiteenlopen, lijken zij het op één punt roerend eens: voor laagopgeleiden ziet de toekomst er allerminst rooskleurig uit. Er dreigt een steeds grotere bevolkingsgroep te ontstaan die de benodigde kwalificaties mist om zich in de moderne kenniseconomie staande te houden. Er wordt een groeiende tweedeling tussen kansrijken en kansarmen verwacht.

Uitvoeren van een programma voor 'marketing, manpower utilization, work organization, techniques for labour and management cooperation and training'. Dat zou een goede omschrijving kunnen zijn van de missie van het in juni 2006 opgerichte Centrum voor Sociale Innovatie (CSI).

Social security reform in Belgium and the Netherlands

The record levels of benefit dependency and labor market inactivity rates in the Netherlands and Belgium induced a political crisis in both countries in the early 1990s. Policymakers announced drastic interventions in the Dutch disability insurance and the Belgian unemployment insurance. The countries are similar in many ways: both are continental welfare states, corporatist social security systems, and consensus-seeking political systems. Despite these similarities and despite the scope and severity of the problems in each country, reform outcomes looked very different. In Belgium, major reforms were announced but incremental steps were taken to improve the financial sustainability of the social security arrangements. The Netherlands experienced major changes in its disability policy and in the organization of benefit administration and supervision. Why do welfare states with similar institutional settings respond so differently to similar social policy problems? This study argues that historical institutionalism in combination with a crisis-induced reform perspective can account for this divergence. Historical institutionalism explains how path dependency led to increasing rigidity and accumulating contradictions in both welfare states. If crisis rhetoric is successful, it questions this rigidity and includes a great deal of blaming and framing to legitimize a drastic change of the status quo.

Institutional dynamics of the organization for social benefits

This article investigates a complex reorganization process in the Dutch sector of social insurance from the theory of institutional change. The article is based on a study of the decision-making process that has culminated in the SUWI Act 2002, in particular UWV (the central agency for social benefits). The research method is based on an extended study of the relevant documents in the history of reorganization, supplemented with 25 interviews. This study reveals that institutional change in terms of de-stabilizing traditional institutions can not fully be explained by the dissatisfaction with the performance of the sector or by political or societal pressures. Neither have SUWI nor UWV come into existence as a direct result of the preferences of the actors involved. Explanations for institutional change with an emphasis on either the impact of institutions or on strategic action are far too simplistic. It is in the interaction of choices and contexts that new explanations for institutional change exist. However, institutional change has to be mainly considered as a process of de-institutionalization – in this case of the neo-corporatist model –, rather than stabilizing the sector's future.

Studies geven aan dat al door de eeuwen heen sprake is van vooroordelen jegens lelijke mensen of mensen met lichamelijke tekorten, die maatschappelijk zijn uitgestoten.

Does more childcare stimulate mothers to re-enter the labour market?

Previous research has shown that the supply of formal childcare facilities has a positive effect on the labour market participation of mothers with young children. When the supply of childcare facilities is higher, the probability that a female keeps on working after the birth of a child is larger. But does childcare also helps non-working mothers to join the labour force? This research shows that it is not the case. The research was carried out on administrative panel data to which data on the regional supply of childcare and the regional demand for labour were matched. It shows that the supply of childcare does not play a significant role in the re-entry in the labour market of mothers. The age of the child and the demand for labour in the region play an important role.

Arbeidsvoorwaarden en de ondernemingsraad: het is een combinatie die geregeld voor opschudding zorgde in de Nederlandse arbeidsverhoudingen. Dat ondernemingsraden zich met arbeidsvoorwaarden bezighouden, roept veel meer emoties op dan hun bemoeienis met, laten we zeggen, ziekteverzuim of arbeidsomstandigheden. Waarom dat zo is, laat zich makkelijk raden: in een aantal spraakmakende gevallen waarin een ondernemingsraad zich de rol van onderhandelaar over arbeidsvoorwaarden aanmat, gebeurde dat in een conflict met de vakbeweging. En de vakbeweging heeft in ons land nu eenmaal het primaat verworven over het collectief vastleggen van arbeidsvoorwaarden. Ooit meende de vakbeweging zelfs dat zij daarover het monopolie had en ondernemingsraden kon verbieden over arbeidsvoorwaarden te onderhandelen. Dat bleek een brug te ver.

Knowledge economy and social inequality

Despite the objectives of the EU-Lisbon strategy, the present political focus on the development of a knowledge economy is diverting to some extent attention of policy makers to the problem of social inequality. There is evidence that this is not justified because social inequality hasn't vanished as a social problem in society. On the contrary, in the context of a knowledge economy social inequality not only gets a new topicality, also new social risks appear that are related with a knowledge economy. These new risks easily contribute to a further increase of social inequality of some social groups. They manifest themselves in the areas of labour market, demography and the perception of social safety.

More in particular, with respect to the Netherlands, the inequality of incomes has increased since 1994. Earlier, the long lasting post-war trend towards more incomes equality came to a stand still. Another trend is privatisation of social security provisions. This trend is also reinforced by the new, knowledge economy related, social risks.

Het onderwerp arbeidstijden blijft in beweging. Dit voorjaar werd een wetsvoorstel ingediend om de Arbeidstijdenwet drastisch te vereenvoudigen. Het voorstel verruimt de mogelijkheden om op ondernemingsniveau en ook op individueel niveau afspraken over arbeidstijden te maken. Op EU-niveau wordt geprobeerd een compromis te bereiken over een nieuwe Arbeidstijdenrichtlijn.

Uit de Arbobalans 2005 blijkt dat het ziekteverzuim van werknemers de laatste jaren afneemt. Dit verzuim lijkt bovendien minder vaak een gevolg van werk. Een kwart van al het ziekteverzuim van werknemers is het gevolg van arbeidsomstandigheden. Werkdruk en werkstress zijn de belangrijkste veroorzakers van werkgebonden verzuim. Een derde van de werknemers die door hun werk ziek zijn, geeft aan hierdoor te zijn uitgevallen. Te zware lichamelijke belasting op het werk wordt door een vijfde van de werknemers met werkgebonden verzuim als belangrijkste reden aangegeven. Verder blijkt dat bijna 90 procent van de werknemers hun gezondheid goed tot uitstekend vindt. Wel zijn er aanwijzingen dat het aantal werkgebonden psychische klachten en het aantal RSI-klachten sinds 2003 iets stijgt. Het percentage RSI-klachten steeg van 2003-2005 van 25 naar 27 en het percentage rugklachten van 11 naar 13. Het aantal werknemers dat te maken krijgt met geweld en (seksuele) intimidatie lijkt, na een stijging tussen 2000 en 2003 nu te stabiliseren. Circa 11 procent van de werknemers meldt pesten door collega's. Jaarlijks krijgen 100.000 werknemers (1,5 procent) te maken met structureel geweld.